Zapalenie przełyku wywołane lekami

Wstęp

Leki przyczyniają się do uszkodzenia przełyku, działając miejscowo lub układowo.

Działanie miejscowe (bezpośrednie)

Od 1970 r. opisano ok. 650 przypadków bezpośredniego uszkodzenia przełyku wywołanego przyjmowaniem 30 różnych leków. Uszkodzenia te często pozostają nierozpoznane. Najprawdopodobniej u większości osób goją się samoistnie.

Wyróżnia się trzy grupy leków bezpośrednio uszkadzających przełyk:

• antybiotyki
  • najczęściej tetracykliny, zwłaszcza doksycyklina
  • klindamycyna
  • ryfampicyna
  • cefotiam
• niesteroidowe leki przeciwzapalne i kwas acetylosalicylowy – niemal wszystkie leki z tej grupy mogą uszkadzać przełyk, najczęściej jednak zdarza się to po stosowaniu kwasu acetylosalicylowego
• inne
  • chlorek potasu
  • preparaty żelaza
  • preparaty chinidyny
  • kwas alendronowy i inne bisfosfoniany
  • mykofenolan mofetylu
  • warfaryna
  • cyproteron
  • etynyloestradiol
  • fenytoina.

Działanie układowe

Przykładem oddziaływania układowego są:

• leki sprzyjające rozwojowi choroby refluksowej przełyku na drodze relaksacji dolnego zwieracza przełyku
• leki sprzyjające rozwojowi zakażeń przełyku na drodze zaburzania czynności układu odpornościowego.

Te aspekty działania leków omówiono w rozdziałach „Choroba refluksowa przełyku” i „Choroby przełyku spowodowane zakażeniem”.

Epidemiologia

W krajach europejskich uszkodzenie przełyku wywołane bezpośrednim działaniem leków występuje z częstością ok. 4 przypadków na 100 000 mieszkańców na rok. Średni wiek chorych to 41,5 roku (najmłodszy miał 9 lat, najstarszy 89). Kobiety stanowią 66%.

Czynniki sprzyjające

Uważa się, że osoby w podeszłym wieku są bardziej zagrożone wystąpieniem polekowego uszkodzenia przełyku. Częściej są one narażone na działanie czynników sprzyjających uszkodzeniom przełyku przez leki, takich jak:

• powiększenie lewego przedsionka, powodujące ucisk przełyku
• cukrzyca z neuropatią, upośledzająca motorykę przełyku
• zmniejszające się z wiekiem wytwarzanie śliny
• przyjmowanie wielu leków, zwłaszcza przeciwzapalnych.

Czynniki te powodują:

• zwolnienie przemieszczania się połkniętego leku w przełyku
• zwiększenie ryzyka zatrzymania się tabletki lub kapsułki w przełyku
• upośledzenie działania mechanizmów oczyszczających przełyk.

Patogeneza

Do uszkodzenia przełyku dochodzi w wyniku przedłużonego kontaktu zawartej w leku substancji żrącej z błoną śluzową przełyku. Owrzodzenia mają zwykle kształt i wielkość tabletki, a ich brzegi ostro zagłębiają się w błonę śluzową.