Wstęp

Znaczna grupa chorych zgłasza się do lekarza z objawami, którym nie udaje się przypisać tła organicznego po przeprowadzeniu starannej diagnostyki. Te zaburzenia czynnościowe są poważnym problemem klinicznym, ponieważ ich rozpoznanie wymaga wykluczenia groźnych chorób, a to z kolei często oznacza zastosowanie metod inwazyjnych – kosztownych, nieprzyjemnych dla badanego, a nawet ryzykownych dla jego zdrowia lub życia. Podejmuje się więc próby takiej klasyfikacji zaburzeń czynnościowych, aby na jej podstawie można było maksymalnie ograniczyć diagnostykę.

Najnowsze ustalenia ogłoszono w 2006 roku jako tzw. III Kryteria Rzymskie. Zgodnie z nimi zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego rozpoznaje się na podstawie występowania jednego lub kilku kluczowych objawów oraz spełnienia kryterium czasowego. Przynajmniej niektóre objawy muszą pojawiać się od 6 miesięcy, a wszystkie objawy niezbędne do rozpoznania muszą się utrzymywać stale przez ostatnie 3 miesiące. Tak zwane objawy alarmowe (np. podwyższona temperatura ciała, nieuzasadniony spadek masy ciała, dysfagia, stolce biegunkowe z krwią itd.) wykluczają rozpoznanie zaburzenia czynnościowego układu pokarmowego.

Patofizjologia zaburzeń czynnościowych nie jest znana. Najlepiej poznane są zaburzenia regulacji nerwowej, w szczególności zakłócenia osi mózgowo-jelitowej. Na ośrodkowy układ nerwowy wpływają przeżycia z dzieciństwa, stres i napięcia emocjonalne w życiu dorosłym. Trzewny układ nerwowy przechowuje w pamięci immunologicznej infekcje przewodu pokarmowego oraz reguluje jego funkcje motoryczne i wydzielnicze. Jego prawidłowe działanie zapewnia 30 neuroprzekaźników. Na etiopatogenezę zaburzeń czynnościowych mają wpływ czynniki genetyczne lub endokrynne. Rola czynników środowiskowych wydaje się mniej pewna.

Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego występują częściej u kobiet. Zapadalność i chorobowość są inne w różnych częściach świata, ale w tym przypadku mogą mieć znaczenie czynniki genetyczne oraz różnice w metodologii badań.

Czynniki genetyczne, mikroorganizmy, procesy immunologiczne, zaburzenia regulacji neuroendokrynnej, udział centralnego i obwodowego układu nerwowego oraz mediatorów obwodowych nie tłumaczą etiopatogenezy zaburzeń czynnościowych.

Definicja

Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego to grupa chorób o ustalonym obrazie klinicznym, bez ustalonego czynnika etiologicznego oraz bez odchyleń w badaniach dodatkowych wskazujących na chorobę organiczną.

Klasyfikacja

III Kryteria Rzymskie, będące wynikiem porozumienia przyjętego przez międzynarodową grupę ekspertów, zawierają zmodyfikowany podział zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Dokument wyodrębnia zaburzenia czynnościowe występujące u osób doros...