Wprowadzenie

Skonstruowanie i zastosowanie endoskopów w niepowtarzalny sposób zrewolucjonizowało diagnostykę w gastroenterologii. Wiele lat później wprowadzenie endoskopii terapeutycznej w równym stopniu zmieniło leczenie wielu chorób przewodu pokarmowego. Endoskopia jest dziś jednym z podstawowych, jeśli nie najważniejszym narzędziem diagnostyki i terapii w gastroenterologii.

Po nie do końca udanych próbach Kussmaula i Desormeaux pierwszy ezofagoskop został skonstruowany przez Mikulicza i Leitera w 1880 r. Rok później Mikulicz jako pierwszy w świecie mógł za pomocą gastroskopu rozpoznać raka żołądka. Całkowicie sztywne endoskopy nie sprzyjały jednak szybkiemu rozwojowi tej dziedziny medycyny. W 1932 r. Schindler (autor pierwszego podręcznika endoskopii) i Wolf skonstruowali gastroskop półsztywny, znacznie zmniejszający ryzyko perforacji przewodu pokarmowego podczas badania.

Krokiem największym było jednak skonstruowanie w 1957 r. przez Hirschowitza fiberoskopu – endoskopu giętkiego, w którym do transmisji światła i obrazu wykorzystano włókna światłowodowe. Po około 10 latach stworzono panendoskop (endoskop z optyką osiową), kolonoskop i duodenoskop, umożliwiający cewnikowanie dróg żółciowych i trzustkowych. Wreszcie w 1983 r. powstał pierwszy wideoendoskop z przetwornikiem obrazu typu CCD (charged-coupled device – układ ze sprzężeniem ładunkowym). Mniej więcej w tym samym czasie skonstruowano pierwszy echoendoskop. W następnych latach udoskonalono konstrukcję endoskopów, zwiększając ich pole widzenia i rozdzielczość obrazu oraz umożliwiając skuteczną dekontaminację przez całkowite zanurzenie w roztworze środka dezynfekcyjnego. Od 2000 r. dysponujemy endoskopią kapsułkową. Ostatnie lata to rozwój tzw. technik wzmocnienia obrazu, które jeszcze bardziej zwiększają możliwości diagnostyczne endoskopii. Z drugiej strony rozwój nieendoskopowych metod diagnostycznych, głównie radiologicznych, spowodował odwrót od tych technik endoskopowych, które mogą być zastąpione bezpieczniejszymi badaniami nieinwazyjnymi; dotyczy to głównie diagnostycznej laparoskopii i endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej, która dziś wykonywana jest prawie wyłącznie w celach terapeutycznych.

Rozwój endoskopii terapeutycznej trwa nieprzerwanie od początku lat 70. ub.w. W 1970 r. wykonano pierwszą polipektomię w jelicie grubym, a 3 lata później pierwszą sfinkterotomię endoskopową z usunięciem złogów z dróg żółciowych. Dzięki postępowi technicznemu stale rozszerzają się możliwości endoskopii terapeutycznej, np. w zakresie leczenia wczesnych nowotworów przewodu pokarmowego, często przekraczając granice jeszcze niedawno dostępne tylko dla leczenia chirurgicznego.