Wstęp

W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy zwiększoną częstość występowania alergii na pokarm u dzieci i dorosłych oraz nowe manifestacje kliniczne tej choroby. Rośnie liczba przypadków ciężkich reakcji anafilaktycznych po spożyciu pokarmu. O wystąpieniu i przebiegu choroby alergicznej decyduje odpowiedź układu immunologicznego gospodarza na spożyte alergeny białek pokarmowych oraz czynniki genetyczne i środowiskowe.

Poznanie mechanizmów patogenetycznych alergii na pokarm umożliwia przerwanie tych powiązań i wdrożenie skutecznej terapii.

Alergeny

W przewodzie pokarmowym zachodzą dwa procesy: wchłanianie pokarmów i obrona gospodarza przed dostającymi się tą drogą obcymi alergenami. W górnej części przewodu pokarmowego dominuje oddziaływanie antygenów pokarmowych, podczas gdy w jelicie czczym i grubym przeważają antygeny drobnoustrojów.

Każdego dnia przewód pokarmowy eksponowany jest na ogromną ilość białek pochodzących z pokarmu. Białka są trawione do krótkich peptydów przez proteazy przewodu pokarmowego, a następnie wchłaniane na drodze transportu zależnego od sodu. Proces jelitowej degradacji białek nie prowadzi do całkowitej destrukcji antygenów, a powstałe peptydy o masie cząsteczkowej ok. 1100 Da pozostają immunoreaktywne.

Mechanizmy obronne w przewodzie pokarmowym

Bariera śluzówkowa

Bariera śluzówkowa stanowi pierwszą linię obrony przed kontaktem obcych antygenów z układem immunologicznym przewodu pokarmowego. W jej skład wchodzą:

• spolaryzowane ściśle połączone ze sobą komórki nabłonkowe
• warstwa śluzu
• enzymy jelitowe
• enzymy rąbka szczoteczkowego
• sole żółciowe
• niskie pH żołądka
• lizozym
• laktoferyna
• immunoglobulina s-IgA.

Łączne działanie tych czynników prowadzi do obniżenia immunogenności antygenów.

W warunkach fizjologicznych ścisłe przyleganie enterocytów uniemożliwia przechodzenie przez przestrzenie międzykomórkowe cząsteczek o masie >600 Da. Bariera jelitowa ogranicza penetrację cząsteczek białkowych i drobnoustrojów ze światła przewodu pokarmowego, ale jej nie uniemożliwia. Dowodem na to jest możliwość wykrycia białek pokarmowych w surowicy oraz obecność pojedynczych bakterii jelitowych w krezkowych węzłach chłonnych.

Mechanizmy immunologiczne

Prawidłowy rozwój i aktywność układu immunologicznego przewodu pokarmowego determinuje:

• liczba mikroorganizmów
• rodzaj mikroogranizmów
• antygeny pokarmowe.

Mechanizmy immunologiczne uczestniczące w zabezpieczeniu organizmu przed obcymi antygenami dzielą się na:

• nieswoiste
• swoiste.