Wstęp

Jelito cienkie człowieka ma ok. 5 m długości, co stanowi ¾ długości cewy pokarmowej. Jego pierwszym i zarazem najkrótszym odcinkiem jest dwunastnica, charakteryzująca się brakiem krezki i zbliżoną budową histologiczną do dalszych odcinków, czyli jelita czczego oraz krętego. W dwunastnicy i jelicie czczym trawiona i wchłaniana jest większość spożytej treści pokarmowej. Skurcze segmentalne okrężnej warstwy mięśniówki jelita cienkiego są odpowiedzialne za mieszanie treści pokarmowej z wydzielinami gruczołów przewodu pokarmowego, ułatwiają jej kontakt z mikrokosmkami powierzchni absorpcyjnej i tylko w pewnym stopniu przyczyniają się do jej pasażu w kierunku jelita grubego. Skurcze perystaltyczne, obejmujące sekwencyjnie warstwy podłużną i okrężną mięśniówki gładkiej na określonym odcinku jelita cienkiego, są w głównej mierze odpowiedzialne za sprawny pasaż treści pokarmowej w kierunku dystalnym (ryc. 1).

Architektura ściany jelita cienkiego i odnowa nabłonka

W skład jelita cienkiego wchodzi dwunastnica, jelito czcze oraz jelito kręte. Budowa makro- i mikroskopowa wszystkich odcinków jest podobna.

Warstwy jelita

Jelito cienkie zbudowane jest z trzech głównych warstw; od wewnątrz są to kolejno:

• błona śluzowa, czyli nabłonek jednowarstwowy walcowaty, jego błona podstawna i luźna tkanka podnabłonkowa oraz blaszka mięśniowa błony śluzowej (tunica muscularis mucosae) położona przy granicy z błoną śluzową
• błona mięśniowa – zbudowana z dwóch warstw mięśniówki gładkiej (wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej)
• otrzewna.

Architektura błony śluzowej

Błona śluzowa jelita cienkiego tworzy fałdy okrężne, najliczniejsze w obrębie dwunastnicy i jelita czczego. Pofałdowanie to znacznie zwiększa powierzchnię chłonną jelita.

Kolejnym czynnikiem powiększającym są uwypuklenia blaszki właściwej błony śluzowej do światła jelita, czyli kosmki. Są one ściśle pokryte nabłonkiem, a błona komórkowa jego komórek w części zwróconej do światła jelita tworzy liczne uwypuklenia (mikrokosmki), co jeszcze bardziej zwiększa funkcjonalną powierzchnię błony śluzowej jelita.

Pokryte warstwą glikokaliksu mikrokosmki są nazywane brzeżkiem szczoteczkowym. W obrębie glikokaliksu obecne są enzymy brzeżka szczoteczkowego, odpowiedzialne za trawienie kontaktowe. Inną rolą tej struktury jest wchłanianie powstających w świetle jelita produktów trawienia.

Pomiędzy kosmkami jelitowymi znajdują się wgłębienia, czyli krypty jelitowe Lieberkühna, również ściśle pokryte nabłonkiem i tworzące proste cewy gruczołowe.