Anatomia odbytu

Kanał odbytu rozciąga się od połączenia odbytniczo-odbytowego przez pierścień odbytniczo-odbytowy (wyczuwalny w badaniu per rectum) aż do skóry okolicy odbytu. Tuż powyżej linii grzebieniastej znajduje się strefa nabłonka przejściowego, dolna część kanału odbytu jest pokryta nabłonkiem płaskim nierogowaciejącym, który łączy się ze skórą okolicy odbytu. Brzeg odbytu to ta jego część, która jest pokryta pigmentowaną skórą otaczającą odbyt i rozciągającą się w promieniu ok. 5 cm od ujścia odbytu.

Rak odbytu

Podział

Zgodnie z klasyfikacją World Health Organization (WHO) wyróżnia się nowotwory:

• kanału odbytu
• brzegu odbytu.

Nowotwory odbytu od nowotworów odbytnicy odróżnia się na podstawie lokalizacji. Jeśli środek guza jest umiejscowiony >2 cm proksymalnie od linii grzebieniastej, guzy należy klasyfikować jeszcze jako raki odbytnicy. Jeśli środek położony jest dystalnie od tej granicy – rozpoznaje się raki kanału odbytu.

Nowotwory brzegu odbytu są biologicznie podobne do innych nowotworów skóry. Ich zaawansowanie ocenia się zgodnie z klasyfikacją przyjętą dla nowotworów skóry.

Powyższe rozróżnienie jest niezwykle istotne z kilku powodów:

• rak kanału odbytu jest bardziej agresywny i słabiej zróżnicowany niż rak brzegu odbytu
• częstość występowania zmian kanału odbytu jest 5 razy większa niż brzegu odbytu
• postępowanie terapeutyczne w przypadku raków kanału i brzegu odbytu jest inne.

Epidemiologia

Nowotwory odbytu są stosunkowo rzadkie, stanowią 1-2% wszystkich nowotworów przewodu pokarmowego.

Rak kanału odbytu jest częstszym nowotworem niż rak brzegu odbytu. Jeżeli za dystalną granicę odbytu uznamy linię grzebieniastą – 70% wszystkich guzów odbytu rozwija się w kanale odbytu. Jeżeli przyjmiemy, że kanał odbytu rozpoczyna się od pierścienia odbytniczo-odbytowego i sięga do brzegu odbytu (połączenia anodermy ze skórą wokół odbytu) – 85% nowotworów tej okolicy rozwija się w kanale odbytu.

75-90% chorych na nowotwór odbytu jest początkowo leczonych z powodu łagodnych zmian tej okolicy.

Do niedawna na raka odbytu chorowały głównie kobiety po 60 r.ż. (5-krotnie częściej niż mężczyźni). Obecnie obserwuje się wzrost liczby zachorowań wśród młodych mężczyzn zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV). W tej grupie ryzyko zachorowania na raka kanału odbytu jest 120 razy wyższe niż u osób bez infekcji HIV. Nowotwory kanału odbytu nadal częściej występują u kobiet (3:2), a nowotwory brzegu odbytu u mężczyzn (4:1). Średnia wieku w momencie rozpoznania nowotworu jest podobna u obu płci i wynosi 57 lat.