Wady i choroby wrodzone żołądka
Magdalena Anna Szkudlarek, Janusz Bogdan Dzięcioł
W porównaniu z przełykiem i dwunastnicą anomalie rozwojowe żołądka nie należą do często spotykanych nieprawidłowości. Wśród nich wyróżnia się:
- mikrogastrię
- wady prowadzące do zaburzeń drożności światła żołądka
- atrezję
- przegrody błony śluzowej
- wrodzone przerostowe zwężenie odźwiernika (jedna z częstszych patologii okresu niemowlęcego)
- zdwojenie żołądka
- uchyłki żołądka.
Do grupy wrodzonych patologii żołądka włącza się też rzadko występujący w tym narządzie nowotwór pochodzenia zarodkowego – potworniaka żołądka.
Rozwój zarodkowy żołądka
W trakcie embriogenezy żołądek rozwija się w obrębie jelita przedniego, będącego proksymalną częścią jelita pierwotnego.
Rozwój makroskopowy
Około 20 dnia rozwoju płodu w ścianie brzusznej jelita przedniego powstaje zachyłek krtaniowo-tchawiczy. Miejsce to dzieli jelito przednie na dwie części: z odcinka głowowego powstaje gardło, a z odcinka doogonowego rozwija się przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba z drogami żółciowymi i trzustka. Odcinek ten rozszerza się wrzecionowato w 4-5 tygodniu ciąży. Tak powstaje zawiązek żołądka, który wydłuża się, a jego ściana brzuszna i grzbietowa wzrastają nierównomiernie (ryc. 1).
Ściana grzbietowa, która ostatecznie stanie się krzywizną większą żołądka, rośnie szybciej niż ściana brzuszna, z której powstanie krzywizna mniejsza żołądka. Skutkiem nierównomiernego wzrostu ścian żołądka będzie w przyszłości różna długość jego krzywizn.
Ostateczny kształt i położenie żołądka są uwarunkowane obrotami, które żołądek wykonuje w 7-8 tygodniu ciąży. Najpierw obraca się o 90° wokół osi podłużnej w prawo. Wskutek tego jego dotychczasowa ściana prawa staje się tylną, a lewa – przednią. Kolejnego obrotu dokonuje także w prawo, ale wokół osi przednio-tylnej żołądka. W wyniku tego odźwiernik i krzywizna mniejsza przemieszczają się ku górze i w prawo, a krzywizna większa ku dołowi i w lewo. Wraz z żołądkiem w prawo przesuwa się pętla dwunastnicy.
Pochodzenie warstw ściany
Struktury poszczególnych warstw ściany cewy pokarmowej mają różne pochodzenie. Nabłonek i gruczoły są pochodzenia endodermalnego. Mięśnie gładkie i zewnętrzna błona surowicza pochodzą z mezodermy trzewnej.
W 5-6 tygodniu ciąży endodermalna wewnętrzna warstwa jelita pierwotnego podlega intensywnej proliferacji, zwężając częściowo lub całkowicie zamykając światło jelita pierwotnego. Ponowne udrożnienie (rekanalizacja) jelita pierwotnego następuje w ciągu kolejnych 2 tygodni. W 9 tygodniu ciąży endoderma jelita pierwotnego tworzy ostateczną strukturę nabłonka śluzowego przewodu pokarmowego. Uważa się jednak, że w żołądku procesy proliferacji i rekanalizacji nie zachodzą, w odróżnieniu od reszty jelita, np. dwunastnicy.