Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Gastroenterologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Encefalopatia wątrobowa

Piotr Milkiewicz, Ewa Wunsch

Wstęp

Encefalopatia wątrobowa to poważny wielodyscyplinarny problem kliniczny. Jest to zespół objawów, który wiąże się z niekorzystnym rokowaniem i znacznym upośledzeniem jakości życia. Mimo rosnącej liczby badań klinicznych dotyczących encefalopatii wątrobowej nasza wiedza na jej temat jest wciąż uboga.

Definicja

Encefalopatia wątrobowa to zespół potencjalnie odwracalnych objawów neurologiczno-psychiatrycznych w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności wątroby. Termin ten nie obejmuje zaburzeń neurologicznych charakterystycznych dla chorób metabolicznych wątroby (choroby Wilsona, zespołu Zellwegera czy encefalopatii bilirubinowej w przebiegu zespołu Criglera-Najjara).

Epidemiologia

Encefalopatia wątrobowa jest późnym powikłaniem marskości wątroby. Ryzyko jej wystąpienia rośnie wraz ze stopniem niewydolności wątroby i rozwojem krążenia obocznego. Szacuje się, że występuje u 30-45% pacjentów z marskością wątroby i 10-50% po przezszyjnym wewnątrzwątrobowym pomostowaniu wrotno-systemowym (TIPS – transjugular intrahepatic portosystemic shunt).

Klasyfikacja

Encefalopatię wątrobową dzieli się na trzy zasadnicze typy:

  • typ A (od słów „acute liver failure”) – encefalopatia wątrobowa w przebiegu ostrej niewydolności wątroby; cechuje się nagłym początkiem i szybkim rozwojem objawów zależnych od narastania obrzęku mózgu i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. W tej postaci nie występuje istotne klinicznie nadciśnienie wrotne ani krążenie oboczne
  • typ B (od słów „portosystemic bypass”) – jest rzadkim zaburzeniem związanym z powstawaniem przetok wrotno-systemowych u osób bez choroby wątroby (np. z malformacją naczyniową)
  • typ C (od słowa „cirrhosis”) – encefalopatia wątrobowa w przebiegu marskości wątroby; przyczyną dysfunkcji OUN jest zarówno niewydolność wątroby, jak i wytworzenie krążenia obocznego pod postacią przetok wrotno-systemowych, najczęściej samoistnych, rzadziej wytworzonych chirurgicznie lub za pomocą przezszyjnej wewnątrzwątrobowej przetoki wrotno-systemowej (TIPS).

Ze względu na czas trwania i stopień nasilenia objawów encefalopatia wątrobowa w przebiegu marskości wątroby dzieli się na:

  • epizodyczną – jest to najczęściej spotykana w praktyce lekarskiej postać encefalopatii wątrobowej; rozwija się w ciągu godzin lub dni, cechuje się zmiennością nasilenia, odwracalnością objawów i zwykle obecnością uchwytnego czynnika wywołującego
  • nawrotową – tym mianem określa się co najmniej 2 epizody encefalopatii wątrobowej w ciągu roku
  • przetrwałą – obserwowana w marskości ze znacznym krążeniem obocznym; charakteryzuje się przewlekłą, ale zmienną dysfunkcją OUN
  • minimalną – to dyskretne, możliwe do wychwycenia dopiero po zastosowaniu czułych testów diagnostycznych zaburzenie funkcji poznawczych i psychomotorycznych u pacjentów z marskością wątroby lub przetokami wrotno-systemowymi; cechuje się:
    • niewielkim deficytem uwagi, pamięci operacyjnej i zapamiętywania
    • wydłużeniem czasu reakcji na bodźce
    • nieprawidłowościami w wykonywaniu czynności precyzyjnych
    • istotnym upośledzeniem zdolności prowadzenia pojazdów mechanicznych (zwiększone ryzyko wypadków!).

Patofizjologia

Patofizjologia encefalopatii wątrobowej jest złożona i nie do końca poznana. Czynniki, które przyczyniają się do jej rozwoju, przedstawia tabela 1.