Wstęp

Zmiany urazowe odbytnicy mogą być skutkiem:

• urazów przenikających
• tępych urazów krocza
• tępych urazów brzucha
• złamań w obrębie miednicy.

Powstają również w następstwie jatrogennego uszkodzenia podczas badań endoskopowych, radiologicznych czy zabiegów operacyjnych. Do uszkodzeń może także dochodzić w wyniku praktyk lub przestępstw seksualnych.

USZKODZENIA odbytnicy powstałe w wyniku urazów przenikających

Epidemiologia

Śmiertelność w urazach odbytnicy była niegdyś bardzo wysoka: przed pierwszą wojną światową przekraczała 90%, potem zmniejszyła się do 67%. W czasie drugiej wojny światowej odnotowano jej dalszy spadek do 30%. I chociaż w kolejnych konfliktach zbrojnych (Korea, Wietnam) odnotowano spadek śmiertelności do 15%, to ostatnie konflikty (Irak) wykazały, że jest znacznie większa, rzędu 29%. A więc urazy te stanowią bardzo poważny problem kliniczny.

Rozpoznanie

Podejrzenie uszkodzenia odbytnicy powinny nasuwać przenikające rany dolnych powierzchni brzucha, miednicy i krocza, szczególnie jeśli uszkodzone są kości miednicy. U takiego chorego należy przeprowadzić badanie:

• brzucha
• miednicy
• zewnętrznych narządów płciowych
• okolicy krocza.

Podstawą jest badanie palcem przez odbyt. Często jedynym objawem uszkodzenia odbytnicy jest obecność krwi na palcu podczas badania.

Dodatkowe badania to:

• proktosigmoidoskopia
• przeglądowe zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej i miednicy wykonywane zwykle z podaniem wodnego kontrastu do odbytnicy
• tomografia komputerowa
• cystourografia.

W razie niezidentyfikowania uszkodzenia obowiązuje uważna, co najmniej 24-godzinna obserwacja chorego z powtarzanymi badaniami fizykalnymi i laboratoryjnymi.

Leczenie

W przypadku identyfikacji uszkodzenia odbytnicy postępowanie zależy od:

• stanu ogólnego chorego
• urazów innych narządów
• czasu, jaki upłynął od momentu urazu
• lokalizacji uszkodzenia
• rozległości uszkodzenia
• stopnia zanieczyszczenia okolicznych tkanek
• stopnia zanieczyszczenia otrzewnej.

Leczenie chorego we wstrząsie

W przypadku ciężkiego stanu ogólnego, wstrząsu hipowolemicznego, objawiającego się kwasicą, hipotermią i zaburzeniami krzepnięcia, leczeniem z wyboru jest metoda zwana damage control.