Wstęp

Ok. 95% nowotworów trzustki powstaje w jej części egzokrynnej, pozostałe guzy wywodzą się z komórek części endokrynnej. Rak trzustki odpowiada za 85-90% przypadków, nowotwory torbielowate trzustki są znacznie rzadsze (<10%). Inne nowotwory tego narządu są wyjątkowo rzadkie.

Rak trzustki stanowi 2-2,6% wykrywanych na świecie nowotworów. W Europie jest trzynasty na liście najczęstszych. Agresywność, zazwyczaj bezobjawowy charakter, późne rozpoznanie i wyjątkowa oporność na leczenie (zabieg operacyjny, chemio- i radioterapia) powodują, że 5 lat przeżywa zaledwie 4,6% chorych. Rak trzustki jest piątą na świecie, a w Europie ósmą pod względem częstości przyczyną zgonów z powodu choroby nowotworowej i odpowiada za ok. 6% wszystkich zgonów wywołanych nowotworami.

Mimo wiedzy o przypuszczalnym przebiegu naturalnym raka trzustki, grupach zwiększonego ryzyka i możliwości wykrywania zmian o wysokim ryzyku złośliwienia (lub raka trzustki w okresie bezobjawowym) wciąż problemem jest rozpoznawanie tego nowotworu w stadium wczesnym, wyleczalnym.

Klasyfikacja histologiczna

Wyróżnia się kilka typów raka trzustki. Są to:

• gruczolakorak z komórek przewodowych, zwany potocznie rakiem trzustki (85-90% przypadków); odmianą gruczolakoraka przewodowego jest rak rdzeniasty. Gruczolakorak przewodowy trzustki najczęściej lokalizuje się w głowie (60-70%), rzadziej w trzonie (5-10%) lub ogonie (10-15%) gruczołu. Niekiedy ma charakter wieloogniskowy
• rak z komórek pęcherzykowych
• rak pochodzenia zarodkowego (pancreatoblastoma), występujący głównie u dzieci
• rak lity rzekomobrodawkowaty
• rak anaplastyczny, czyli niezróżnicowany (pleomorficzny)
• gruczolakorak torbielowaty śluzowy
• rak wewnątrzprzewodowy brodawkowaty śluzowy (IPMN).

Epidemiologia

Częstość występowania i zapadalność

Poniższe dane epidemiologiczne dotyczą wszystkich przypadków raka trzustki. W ok. 90% jest to tzw. sporadyczny rak trzustki.

Zróżnicowanie geograficzne

Roczna zapadalność na raka trzustki na świecie wynosi 8-12 na 100 tys. W północnych i środkowych regionach Europy zapadalność jest zbliżona, większa niż w regionach południowych. W niektórych regionach USA częstość raka trzustki jest większa niż przeciętna. Przyczyny tego nie są znane, być może rolę odgrywają podobne czynniki środowiskowe. W ostatnich latach częstość występowania raka trzustki w Ameryce Północnej była stała, ale narastała w Japonii i Europie.

Zapadalność w różnych grupach wiekowych

Ryzyko rozwoju choroby zwiększa się z wiekiem. Rak trzustki rzadko jest rozpoznawany u osób <30 r.ż. Zapadalność między 15 a 44 r.ż. wynosi 1,5 na 100 tys. na rok, zaś u osób >65 r.ż. 55 na 100 tys. na rok (wg innych badań u osób między 40 a 44 r....