Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Gastroenterologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Zapalenie otrzewnej

Grzegorz Ćwik, Grzegorz Wallner

Definicja

Zapalenie otrzewnej jest ciężką chorobą jamy brzusznej spowodowaną:

  • zakażeniem bakteryjnym
  • chemicznym podrażnieniem otrzewnej będącym powikłaniem
    • przedziurawienia ściany przewodu pokarmowego
    • uszkodzenia struktury przewodu pokarmowego lub narządów jamy brzusznej.


Zapalenie dotyczy całej jamy otrzewnej lub tylko jej części. Jest stanem zagrażającym życiu. U chorych nieleczonych lub nieodpowiednio leczonych może doprowadzić do rozwoju takich powikłań, jak:

  • wstrząs septyczny
  • sepsa
  • ropnie w jamie brzusznej.

Śmiertelność w tej grupie chorych przekracza 45%.

Epidemiologia

U ok. 80% chorych zapalenie otrzewnej rozwija się poza szpitalem, a u pozostałych 20% jest następstwem powikłań powstałych podczas pobytu w szpitalu.

Epidemiologia zależy od czynnika wywołującego zapalenie otrzewnej. Z licznych danych wynika, że najczęstszymi wewnątrzbrzusznymi przyczynami zapalenia otrzewnej są:

  • zapalenie wyrostka robaczkowego powikłane przedziurawieniem jego ściany (do 38%)
  • przedziurawienie ściany jelita grubego (ok. 27%)
  • przedziurawienie ściany żołądka lub dwunastnicy (22%)
  • przedziurawienie ściany pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych (6-8%).


U 2,5-3,5% chorych przebywających na oddziałach intensywnej terapii wskazaniami do leczenia są:

  • wstrząs septyczny
  • objawy uogólnionej sepsy pochodzenia wewnątrzbrzusznego.


Wśród chorych z nasilonymi objawami zapalenia otrzewnej śmiertelność jest duża, sięga bowiem 17-63%. W ostatnim stuleciu zmniejszyła się ona jednak z ponad 90% w 1900 r. do ok. 23% w 2002 r.

Śmiertelność zależy od przyczyny zapalenia otrzewnej i wynosi:

  • 0,25-4,5% wśród chorych z powikłaniami zapalenia wyrostka robaczkowego
  • 21% po przedziurawieniu ściany żołądka lub dwunastnicy
  • 33% z powodu powikłań ostrego zapalenia trzustki
  • 38% po przedziurawieniu ściany jelita cienkiego
  • 10-45% po przedziurawieniu ściany jelita grubego
  • 50% po przedziurawieniu ściany dróg żółciowych.

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest przyczyną zapalenia otrzewnej u 16-38% chorych. Częstość ta maleje, głównie dzięki:

  • wcześniejszemu kwalifikowaniu chorych do operacji
  • leczeniu antybiotykami o szerokim zakresie działania.


Czynnikami sprzyjającymi przedziurawieniu ściany wyrostka robaczkowego są:

  • odcinkowe jej niedokrwienie spowodowane nasilającym się odczynem zapalnym
  • występowanie kamieni kałowych w świetle wyrostka.

Wrzód żołądka i dwunastnicy

Przedziurawienie wrzodu trawiennego żołądka lub dwunastnicy jest drugą wśród najczęstszych przyczyn zapalenia otrzewnej. Owrzodzenia trawienne górnego odcinka przewodu pokarmowego wykrywa się z częstością 1500-3000/100 000/rok.