Rys historyczny

Niedrożność jelit i jej leczenie opisywał już Hipokrates. Pierwszy znany opis wykonania przetoki jelitowo-skórnej w leczeniu niedrożności, autorstwa Praksagorasa, pochodzi z 350 r. p.n.e. Jednak przez wiele stuleci niedrożność jelit leczono zachowawczo, polegało to na odprowadzaniu przepuklin, podawaniu narkotyków przeciwbólowo, płukaniu żołądka oraz stosowaniu ołowiu i rtęci w celu odblokowania zatkanego jelita. Dopiero w XIX w. częściej zaczęto stosować leczenie operacyjne.

Przełom nastąpił w XX w., kiedy zaobserwowano, że za ciężki stan chorych odpowiadają zaburzenia wodno-elektrolitowe, i zaczęto podawać płyny, a w diagnostyce zaczęto wykorzystywać techniki radiologiczne. Dzięki zastosowaniu sond żołądkowych, uzupełnianiu płynów, odbarczeniu jelit i antybiotykoterapii, a także rozwojowi technik chirurgicznych i anestezjologii udało się znacznie zmniejszyć śmiertelność i poprawić wyniki leczenia niedrożności.

Definicja

Niedrożność jelit to stan, w którym dochodzi do zatrzymania przechodzenia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Może być spowodowana zamknięciem światła jelita (niedrożność mechaniczna) lub zaburzeniem czynności perystaltycznej jelit (niedrożność czynnościowa lub porażenna). Może przebiegać w sposób ostry, wówczas ma charakter pełnoobjawowy i wymaga pilnej interwencji, najczęściej chirurgicznej. Może mieć charakter przewlekły, wówczas objawy są mniej nasilone i utrzymują się dłużej. Stan taki nazywany jest czasem podniedrożnością.

Patogeneza

Przyczyną niedrożności jest zahamowanie pasażu treści jelitowej, a tym samym gromadzenie się we wnętrzu przewodu pokarmowego coraz większej ilości treści jelitowej i gazów, proksymalnie do przeszkody, co z kolei powoduje znaczne rozdęcie jelit i pojawienie się charakterystycznych objawów klinicznych.

Zaburzenia perystaltyki

Krótko po zatkaniu światła jelita rozpoczyna się wzmożony ruch perystaltyczny, który ma na celu usunięcie przeszkody. Rośnie ciśnienie wewnątrz jelit, co powoduje rozciągnięcie ich ścian (w tym warstwy mięśniowej), a następnie osłabienie perystaltyki i ostatecznie jej hamowanie. Rozwija się wtórna niedrożność porażenna.

Konsekwencją upośledzenia funkcjonowania jelit są również zaburzenia wchłaniania oraz zaburzenia bariery śluzówkowej jelit. Niedokrwienie ściany jelit wywołane utrudnieniem przepływu krwi w rozdętych pętlach może powodować martwicę, a nawet przedziurawienie jelita.

Skład zalegającej treści

Pokarmy i płyny, soki żołądkowe, ślina, żółć i sok trzustkowy w dużej ilości dostają się codziennie do przewodu pokarmowego. Dorosły człowiek wydziela do światła jelita 8-10 l soków trawiennych. Żołądek ma minimalne zdolności absorpcyjne, dlatego ...