Postać klasyczna

Epidemiologia

Rak wątrobowokomórkowy (HCC – hepatocellular carcinoma) stanowi ok. 90% pierwotnych guzów wątroby. Jest piątym nowotworem pod względem częstości (stanowi 5% ogólnej liczby nowotworów) i zajmuje 3 miejsce wśród nowotworów prowadzących do zgonu. Szacuje się, że na świecie rocznie na raka wątrobowokomórkowego umiera >500 tys. osób, w Polsce ok. 2500. Znacznie częściej występuje on u mężczyzn niż u kobiet. Częstość występowania jest różna w poszczególnych regionach świata. Chorobowość w skali globalnej wynosi 15 na 100 tys., ale np. w Mongolii nawet 99 na 100 tys. (podobnie jest w innych krajach Dalekiego Wschodu). W basenie Morza Śródziemnego wynosi 11-20 na 100 tys., podczas gdy w Skandynawii <5 na 100 tys. W Polsce częstość zachorowań wynosi u mężczyzn 5, a u kobiet <3 na 100 tys.

Najczęstszym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi raka wątrobowokomórkowego jest marskość wątroby, przede wszystkim w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby. Do niedawna wiązano go głównie z zakażeniem HBV, dziś jednak za najważniejszy czynnik ryzyka uznaje się zakażenie HCV i w ten sposób tłumaczy się wzrost zachorowań w ostatnich latach. Ok. 3/4 chorych z rakiem wątrobowokomórkowym jest zakażonych HBV i HCV. Za wzrost częstości występowania odpowiada także rozwój diagnostyki i poprawa metod leczenia marskości wątroby. Wszystko to sprawia, że jeszcze przez co najmniej 30 lat będzie rosła liczba chorych z rakiem wątrobowokomórkowym.

Czynniki ryzyka

Marskość

Jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka – stwierdza się ją u aż 80-90% pacjentów z rakiem wątrobowokomórkowym. Nie wiadomo, czy u podłoża współwystępowania tych chorób leżą procesy regeneracyjne w marskiej wątrobie, czy też czynnik, który prowadzi do marskości powoduje również raka wątrobowokomórkowego. Marskość na podłożu zapalenia w przebiegu zakażenia wirusami hepatotropowymi częściej prowadzi do rozwoju raka wątrobowokomórkowego niż np. pierwotna żółciowa marskość wątroby. Dodatkowe czynniki nakładające się na marskość pozapalną (np. spożywanie dużych ilości alkoholu czy wrodzona hemochromatoza) zwiększają ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego. Czynnikiem ryzyka jest też płeć męska i zaawansowany wiek (wydłuża czas trwania marskości).

Zakażenie HBV

Badania molekularne wskazują, że HBV jest czynnikiem karcynogennym. Szczepienia ochronne w niektórych krajach spektakularnie obniżyły (nawet o 60%) zapadalność na raka wątrobowokomórkowego. W genomie hepatocytów zmienionych nowotworowo znajduje się DNA HBV, nawet jeśli nie stwierdza się serologicznych markerów zakażenia. Zagrożenie rakiem wątrobowokomórkowym rośnie wraz z nasileniem replikacji wirusa.