Wstęp

W jelicie grubym często dochodzi do infekcji wywołanych różnymi patogenami, wśród których istotne miejsce zajmują bakterie. Bakterie mogą docierać do jelita grubego:

• drogą pokarmową (wraz z żywnością)
• w wyniku leczenia przeciwbakteryjnego (Clostridium difficile)
• w wyniku rozsiewu krwiopochodnego, np. Mycobacterium tuberculosis i Mycobacterium avium complex (MAC).
• analne kontakty seksualne mogą powodować zakażenie prostnicy, wywołując stan zapalny rozprzestrzeniający się na dalsze odcinki jelita grubego.

Występujące w żywności bakterie będące przyczyną zapalenia jelita grubego to najczęściej Shigella oraz entero-krwotoczne szczepy E. coli. Zapalenie jelita cienkiego i grubego powodują Salmonella sp., Campylobacter i Yersinia (te zakażenia omówiono w rozdziale pt. „Bakteryjne choroby jelita cienkiego”).

Definicja

Zakażenia bakteryjne jelita grubego to infekcje błony śluzowej jelita grubego, których objawem jest biegunka, często z domieszką krwi. Rozwijają się wskutek przedostania się bakterii do przewodu pokarmowego, najczęściej drogą pokarmową.

Czerwonka bakteryjna (shigellosis)

Epidemiologia

Shigella jest Gram(–) bakterią występującą tylko u ludzi, wywołującą bardzo zakaźną chorobę zwaną czerwonką bakteryjną. Do rodzaju Shigella należą 4 gatunki:

• S. dysenteriae
• S. flexneri
• S. boydii
• S. sonnei.

Rezerwuarem bakterii są osoby chore i ozdrowieńcy. Czerwonka bakteryjna występuje na całym świecie. Należy do chorób endemicznych w krajach o niskim poziomie higieny (głównie w klimacie subtropikalnym i tropikalnym). Jest główną na świecie przyczyną zgonów dzieci przed 5 r.ż.

Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową (przez spożycie zanieczyszczonej wody lub pokarmu) lub bezpośrednio – w wyniku kontaktu z chorym lub zanieczyszczonymi przedmiotami. Bakterie mogą być także przenoszone przez owady, głównie muchy. Dawka zakaźna jest mała i często wynosi <100 bakterii. Okres wylęgania choroby trwa 24-72 h, rzadko dłużej, do 7 dni.

Patofizjologia

Shigella sp. kolonizuje komórki nabłonka na drodze makropinocytozy i może się namnażać w ich cytoplazmie. Zakażenie jest ograniczone do błony śluzowej i podśluzowej okrężnicy.

Bakterie te wytwarzają toksyny:

• enterotoksynę ShET1 (wytwarzane przez wszystkie serotypy)
• enterotoksynę ShET2 (wytwarzana przez S. flexneri)
• toksynę Shiga.

Toksyny te odpowiadają za wydalanie płynu do światła jelita i hamowanie jego absorpcji, a toksyna Shiga wywołuje ponadto zespół hemolityczno-mocznicowy.