Wstęp

Coraz większa dostępność różnego rodzaju preparatów leczniczych i suplementów diety spowodowała, że w ostatnich latach znacznie wzrosła częstość chorób spowodowanych ich stosowaniem. Powikłania mogą wywoływać preparaty podawane zarówno drogą doustną, jak i doodbytniczo lub pozajelitowo. Największe zagrożenie stanowią preparaty, które można nabyć bez recepty lub poza siecią sprzedaży aptecznej (OTC – over the counter), paradoksalnie uznawane za najbezpieczniejsze.

Powikłania ze strony jelita cienkiego były stosunkowo trudne do rozpoznania ze względu na ograniczone możliwości diagnostyki radiologicznej i endoskopowej. Zmieniło się to dopiero w ostatniej dekadzie – po wprowadzeniu do praktyki klinicznej ednoskopii kapsułkowej oraz enteroskopii, w szczególności dwubalonowej.

Definicja

Polekowe uszkodzenie jelita cienkiego to stan, w którym potwierdzone w badaniach diagnostycznych uszkodzenie jelita ma bezpośredni lub pośredni związek ze stosowaniem preparatów leczniczych. Uszkodzenie zazwyczaj cofa się po zaprzestaniu ich stosowania.

Epidemiologia

Ze względu na ogromną różnorodność leków mogących wywołać uszkodzenia jelita cienkiego, brak nadzoru nad dostępnością wielu substancji oraz najczęściej bezobjawowy przebieg powikłań nie da się jednoznacznie określić rzeczywistej zapadalności i śmiertelności spowodowanej polekowymi uszkodzeniami jelita cienkiego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są najszerzej stosowaną grupą leków bez recepty i najczęstszą przyczyną polekowych uszkodzeń jelita cienkiego.

Uszkodzenia spowodowane niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi

Rodzaje uszkodzeń

Różnego stopnia uszkodzenia jelita cienkiego powstają nawet u 70% osób przyjmujących NLPZ (ogromna większość uszkodzeń mikroskopowych nie powoduje objawów). Najcięższymi powikłaniami są:

• zwężenia jelita
• rozległe i liczne głębokie owrzodzenia błony śluzowej, które mogą prowadzić do 
  • krwotoków
  • perforacji jelita
  • zgonu.

Częstość występowania

W badaniach autopsyjnych nieswoiste zmiany w jelicie cienkim stwierdzono u około 8% osób przyjmujących NLPZ w ciągu co najmniej 6 miesięcy przed zgonem i tylko u 0,6% osób, które tych leków nie stosowały.

Owrzodzenia i nadżerki jelita cienkiego opisano u 7 z 15 pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza przewlekle przyjmujących NLPZ z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów. Badania endoskopowe górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego nie wykazały u tych chorych nieprawidłowości. W badaniach za pomocą kapsułki endoskopowej nadżerki i owrzodzenia wykazano u 47% osób przyjmujących NLPZ i tylko u 17% osób, które tych leków nie zażywały. Ciężkie uszkodzenia opisano u 33% osób stosujących NLPZ, nie stwierdzono ich natomiast w grupie nieprzyjmującej NLPZ.