Podstawowe elementy układu nerwowego

Neuron

Komórka nerwowa, nazywana również neuronem (ryc. 1), składa się z:

• ciała komórki nerwowej, zwanego perikarionem
• dwóch rodzajów wypustek:
  • dendrytów, określanych również jako wypustki protoplazmatyczne
  • neurytów, nazywanych aksonami.
    
    

Dendryty to wypustki, które przewodzą impulsy dośrodkowo do ciała komórki, neuryty natomiast prowadzą impuls od ciała komórki nerwowej, czyli odśrodkowo.

Perikarion

Ciało komórki zawiera okołojądrową część cytoplazmy. W jej obrębie znajduje się jądro komórkowe wraz z jąderkiem. Zazwyczaj w neuronie jest jedno jądro, wyjątkowo dwa lub więcej. Jądro komórki jest kształtu kulistego, który nadaje jej podwójna błona jądrowa, w której znajdują się liczne pory.

Neurofibryle

W cytoplazmie znajdują się neurofibryle w postaci krzyżujących się pęczków. Pęczki neurofibryli opuszczają ciało komórki, wnikając do wypustek neuronu. Neurofibryle zbudowane są z:

• neurotubuli (grubsze)
• neurofilamentów (cieńsze).
  
  

Neurotubule są najliczniej reprezentowane w aksonie i odpowiadają za transport aksonalny. To właśnie tą drogą, wzdłuż neurotubuli, odbywa się przemieszczanie pęcherzyków cytoplazmatycznych, mitochondriów, syntetyzowanych białek w obu kierunkach. Wyróżnia się transport:

• anterogradowy (od perikarionu do zakończenia aksonu), który odbywa się przy udziale kinezyny
• retrogradowy (w kierunku do perikarionu), który jest zależny od dyneiny.
  
  

Z punktu widzenia klinicznego transport retrogradowy odpowiada za wnikanie wirusów i różnych toksyn do ciała perikarionu.

Neurofilamenty spełniają tylko funkcje podporowe, są elementem charakterystycznym dla ciała komórki neuronu i spełniają rolę rusztowania – szkieletu komórki.

Tigroid

Kolejnym elementem charakterystycznym dla większości komórek nerwowych jest tigroid, tzw. ciałko Nissla. Jego zasadochłonna treść ma postać grudek, ziarenek. Głównym jej składnikiem jest kwas rybonukleinowy. W mikroskopie elektronowym uwidoczniono budowę tigroidu, na którą składają się grudki siateczki śródplazmatycznej ziarnistej oraz rybosomy. Tigroid jest rozproszony w całej cytoplazmie z wyjątkiem miejsca, z którego wychodzi neuryt, zwanego wzgórkiem aksonalnym. Główną jego rolą jest synteza białek szkieletu i neuroprzekaźników białkowych. W szczególnych przypadkach tigroid może syntetyzować białka o charakterze hormonalnym.

Inne struktury

W cytoplazmie neuronu znajdują się również liczne, spotykane w innych komórkach naszego ustroju organella komórkowe, jak aparat Golgiego, mitochondria, lizosomy, siateczka śródplazmatyczna gładka. W obrębie cytoplazmy neuronu występują barwniki, t...