Wstęp

Następstwem zaburzeń chromosomowych jest wiele groźnych dla zdrowia i życia niemowląt i małych dzieci zespołów klinicznych.

Klasyfikacja

Zaburzenia chromosomowe dzieli się zazwyczaj na:

• liczbowe, w których komórki somatyczne zawierają nieprawidłową liczbę prawidłowych chromosomów
• strukturalne, w których komórki somatyczne zawierają co najmniej jeden nieprawidłowo zbudowany chromosom.
  
  

Inna klasyfikacja, zależna od sposobu dziedziczenia zaburzeń chromosomowych, dzieli je na autosomalne i związane z chromosomem X.

Definicje

Nieprawidłowości liczby chromosomów

• Występowanie w komórkach somatycznych zwielokrotnionej liczby chromosomów >2n nazywa się poliploidią. Z reguły prowadzi ona do poronień i martwych urodzeń.
• W wyniku nierównego podziału chromosomów może dochodzić do powstania dwóch komórek, z których jedna ma kopię dodatkową chromosomu (trisomia), a w drugiej brakuje kopii tego chromosomu (monosomia). Zjawisko to nazywane jest aneuploidią.
• W przypadku nierównego rozdziału chromosomów w czasie podziału komórki somatycznej dochodzi do powstania dwóch linii komórkowych o odmiennym składzie chromosomów (mozaikowatość).

Nieprawidłowości budowy chromosomów (strukturalne)

Do aberracji strukturalnych zalicza się:

• utratę części chromosomu (delecja)
• zdwojenie części chromosomu (duplikacja)
• zwielokrotnienie części łańcucha DNA (tzw. mutacja dynamiczna)
• przemieszczenie części chromosomu na inny (translokacja)
• wstawienie części chromosomu w obręb innego chromosomu (insercja)
• odwrócenie fragmentu chromosomu w tym samym miejscu (inwersja)
• przeniesienie fragmentu jednego ramienia na inne w obrębie tego samego chromosomu (izochromosom).

Epidemiologia

Częstość aberracji chromosomowych wśród żywo urodzonych dzieci szacowana jest na 0,5%. Identyfikuje się je także u ok. 60% samoistnie poronionych płodów. Częstość nieprawidłowości liczbowych chromosomów wzrasta z wiekiem matki.

Charakterystyka zespołów klinicznych spowodowanych aberracjami chromosomów

Najczęstsze aberracje chromosomowe i uwarunkowane nimi zespoły kliniczne przedstawiono w tabeli 1.

Zaburzenia autosomalne

Zespół Downa

Zespół spowodowany jest trisomią 21 pary chromosomów.

Epidemiologia i czynniki ryzyka

Zespół Downa jest najczęstszą aberracją chromosomową. Uważa się, że ok. 30% przypadków upośledzenia umysłowego jest spowodowanych tym defektem. Częstość tej aberracji chromosomowej szacuje się na 1/600-700 żywych urodzeń. Ryzyko rozwoju zespołu Downa wyraźnie wzrasta z wiekiem matki – od 1/2000 dla kobiety 25-letniej przez 1/300 dla kobiety 35-letniej do 1/30 dla kobiety 45-letniej.