Do chorób wywoływanych przez prątki i zajmujących układ nerwowy zalicza się:

• gruźlicę
• trąd
• mykobakteriozy atypowe.

Systematyka i podział praktyczny prątków

Prątki należą do rodziny Mycobacteriaceae, rzędu Actinomycetales i klasy Schizomycetes. Ze względów praktycznych dzieli się je na trzy grupy:

• prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) – wywołujące gruźlicę
• prątki trądu (Mycobacterium leprae) – powodujące trąd oraz
• prątki atypowe, inne niż gruźlicze (NTM – nontuberculous mycobacteria, MOTT – mycobacteria other than tuberculosis) wywołujące inne mykobakteriozy.

Właściwości prątków

Różnice między rodzajami sprowadzają się nie tylko do właściwości fizjologicznych czy chorobotwórczych, ale także do różnic w budowie ściany komórkowej, która u wszystkich drobnoustrojów należących do Actinomycetes charakteryzuje się kwasoopornością (barwienie AFB). Wszystkie prątki oporne są na typowe barwienie (np. metodą Grama), natomiast po zabarwieniu barwnikami anilinowymi (auraminą, fuksyną karbolową) nie ulegają odbarwieniu za pomocą kwasów, zasad i alkoholi, co jest typowe dla innych, niekwasoopornych bakterii.

Specyficzna budowa ściany komórkowej, zawierającej głównie substancje lipidowe (kwasy mykolowe, lipoarabinomannan, woski), warunkuje nie tylko kwasooporność, ale również hydrofobowość oraz oporność na czynniki, takie jak wysuszenie, duże zmiany pH (wysokie i niskie) oraz zamrożenie, co powoduje, że w zaschniętej plwocinie prątki przeżywają do trzech miesięcy. Są natomiast bardzo wrażliwe na światło UV, związki fenolowe, formaldehyd oraz wysoką temperaturę (80-100°C).

GRUŹLICA UKŁADU NERWOWEGO

Wstęp

Gruźlica to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych na świecie, wywoływana przez bakterie – prątki gruźlicy (prątki Kocha). Choroba ta ciągle pozostaje istotnym problemem zdrowotnym w skali globalnej. Ocenia się, że ok. 70% populacji ogólnej miało kontakt z prątkiem gruźlicy. Obecnie trzecia część ludności zakażona jest tą bakterią, tylko w ok. 10% jest to jednak zakażenie objawowe. Wniknięcie prątków do organizmu nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na gruźlicę. Przebieg zakażenia zależy od wielu czynników indywidualnych, w szczególności od stanu układu immunologicznego. Dlatego szczepienia BCG (Bacillus Calmette-Guérin) przeciwko gruźlicy stanowią podstawę walki z chorobą. Najczęściej (w ponad 90% przypadków) choroba dotyczy płuc, ale zajęty może być niemal każdy narząd. W ok. 1% zakażeń gruźliczych występują powikłania neurologiczne, zaliczane do najcięższych form choroby.