Wstęp

Mononeuropatie to uszkodzenia lub zaburzenia funkcji pojedynczego nerwu obwodowego, a pleksopatiami nazywamy uszkodzenia splotów nerwowych. Mogą być spowodowane:

• urazem
• przewlekłym uciskiem
• chorobami:
  • zakaźnymi
  • nowotworowymi
  • metabolicznymi
  • autoimmunologicznymi.
    
    

Nie zawsze można ustalić przyczynę uszkodzenia nerwu. Mówimy wówczas o neuropatiach samoistnych. Choroby, które powodują mononeuropatie, neuropatie wieloogniskowe i polineuropatie omówiono w rozdziałach dotyczących neuropatii wtórnych. W tym rozdziale omówiono wybrane samoistne neuropatie czaszkowe, neuropatie z ucisku i najczęstsze pleksopatie.

Zarys patofizjologii i patomorfologii zwyrodnienia wallerowskiego oraz warunki regeneracji nerwu

Zwyrodnienie, do którego dochodzi po przecięciu nerwu, opisał w 1850 r. August Waller. Akson i jego osłonka rdzeniowa ulegają rozpadowi dystalnie od miejsca urazu, a następnie fagocytozie przez makrofagi i komórki Schwanna. Podobny proces można zaobserwować na krótkim odcinku nerwu proksymalnie od urazu. Po okresie degeneracji występuje faza regeneracji, którą rozpoczyna uformowanie się tzw. kolby wzrostowej na kikucie nerwu. Regeneracja jest możliwa jedynie wówczas, gdy wyrastające aksony są w bliskim kontakcie z komórkami Schwanna pozostałymi w obwodowym kikucie nerwu, które tworzą tzw. pasma Hankego-Büngnera. Szybkość regeneracji aksonu wynosi 1-5 mm/24 h. W przypadku całkowitego przecięcia nerwu oba kikuty się rozstępują. Jeśli nerw nie zostanie zszyty chirurgicznie, regeneracja jest niemożliwa, ponieważ regenerujące aksony nie mają struktury prowadzącej. Przypadkowy wzrost aksonów prowadzi do powstawania nerwiaków.

Klasyfikacja urazów nerwów obwodowych

Podział według Seddona

W codziennej praktyce często wykorzystuje się klasyfikację urazów nerwów obwodowych Seddona z 1975 r., w której na podstawie wyników histopatologicznych oraz badań elektrofizjologicznych dokonano podziału zależnie od następstw urazu na:

• neuropraksję
• aksonotmezę
• neurotmezę.
  
  

Termin neuropraksja oznacza odcinkową demielinizację nerwu obwodowego w wyniku ucisku, aksonotmeza – przerwanie ciągłości aksonu bez uszkodzenia pozostałych struktur nerwu, natomiast neurotmeza jest określeniem zarezerwowanym dla całkowitego przerwania ciągłości nerwu.

Znaczenie rokownicze

Powyższa klasyfikacja ma znaczenie rokownicze. W przypadku neuropraksji po usunięciu ucisku na nerw obwodowy można liczyć na remielinizację i powrót funkcji nerwu w ciągu 1-3 miesięcy.

Uszkodzenie ograniczone do przerwania ciągłości aksonu (aksonotmeza) prowadzi do zwyrodnienia wallerowskiego dystalnego odcinka nerwu. Gdy zachowana jest ciągłość pozostałych struktur nerwu (śródnerwia, onerwia oraz nanerwia), rokowanie jest dość ...