Definicja

Trójdzielno-autonomiczne bóle głowy to silne jednostronne bóle występujące na obszarze unerwionym przez pierwszą gałązkę nerwu trójdzielnego, którym towarzyszą objawy ze strony autonomicznego układu nerwowego, głównie przywspółczulnego.

Charakterystyka ogólna

Podstawą anatomiczną bólu jest odruch trójdzielno-autonomiczny powstały w pniu mózgu między nerwem trójdzielnym a włóknami przywspółczulnymi nerwu twarzowego.

Uwarunkowania anatomiczne

Włókna pierwszej gałęzi nerwu trójdzielnego unerwiające okolicę oczodołu i skroni tworzą łuk odruchowy z włóknami przywspółczulnymi wywodzącymi się z jądra ślinowego górnego (nucleus salivatorius superior). Zawiera ono włókna przywspółczulne dla nerwu twarzowego. Odchodzą od niego włókna przedzwojowe do zwoju skrzydłowo-podniebiennego i zwoju podżuchwowego. Drogą nerwu skalistego większego i nerwu kanału skrzydłowego docierają do zwoju skrzydłowo-podniebiennego (ganglion pterygopalatinum), położonego w dole o tej samej nazwie obok otworu klinowo-podniebiennego. Stąd gałęzie oczodołowe i gałęzie nosowe docierają odpowiednio przez szczelinę oczodołową dolną i otwór klinowo-podniebienny do gruczołu łzowego oraz gruczołów jamy nosowej.

Nerw kanału skrzydłowego prowadzi do zwoju skrzydłowo-podniebiennego nie tylko włókna przywspółczulne, ale także włókna współczulne ze zwoju szyjnego górnego (ganglion cervicale superius), najwyżej położonego zwoju pnia współczulnego. Gałęzie wychodzące z tego zwoju unerwiają zarówno tętnicę szyjną zewnętrzną, jak i wewnętrzną. Oplatając tętnicę szyjną wewnętrzną, tworzą w kanale szyjnym splot szyjno-tętniczy wewnętrzny, z którego włókna współczulne wychodzą do gałki ocznej. Włókna współczulne wychodzące ze zwoju rzęskowego położonego bocznie od nerwu wzrokowego powodują zwężenie źrenicy i skurcz mięśnia rzęskowego. Włókna przedzwojowe wywodzą się z nerwu okoruchowego.

Podczas napadu bólu włókna współczulne oplatające tętnicę szyjną wewnętrzną mogą być uciskane przez naczynie rozszerzone w obrębie kanału tętnicy szyjnej, co powoduje zwężenie źrenicy i opadnięcie powieki.

Objawy autonomiczne

Zaburzenia autonomiczne podczas napadu bólu to:

• łzawienie
• zaczerwienienie spojówek
• wyciek z nosa
• wzmożona potliwość i zaczerwienienie skóry czoła oraz policzka
• zwężenie źrenicy
• opadnięcie powieki.
  
  

Najintensywniej ujawniają się one w bólu klasterowym. Przekrwienie spojówek i zaczerwienienia skóry oraz łzawienie i wyciek z nosa jest następstwem pobudzenia układu przywspółczulnego. Zwężenie źrenicy i opadnięcie powieki po stronie bólu oraz wzm...