Wstęp

Zespół niespokojnych nóg (RLS – restless legs syndrome) należy do najczęstszych chorób neurologicznych w populacji ogólnej, a zarazem jest bardzo rzadko rozpoznawany. Nie jest to choroba widoczna w czasie wizyty u lekarza czy prowadząca do kalectwa, stąd może nieco lekceważący stosunek do niej wielu lekarzy. Dolegliwości mogą jednak negatywnie wpływać na jakość życia. Choroba ta wykazuje rytm dobowy i jest szczególnie dokuczliwa w godzinach wieczornych i nocnych, co powoduje trudności z zasypianiem, fragmentację snu i złe samopoczucie następnego dnia. Chorzy często nie zgłaszają tego problemu lekarzowi, a lekarz w przypadku bezsenności ogranicza się do wypisania leku nasennego, bez zebrania szczegółowego wywiadu co do jej przyczyn.

Pierwszy systematyczny opis choroby przedstawił w 1945 r. szwedzki neurolog Karl Axel Ekbom (stąd RLS jest niekiedy nazywany chorobą Ekboma, a ostatnio zaproponowano nazwę zespołu Willisa-Ekboma, pierwsze opisy bowiem pochodziły od Thomasa Willisa już w XVII w.). Już w latach 50. XX w. zauważono związki między RLS a niedoborem żelaza, natomiast dopiero w latach 80. XX w. uznano dysfunkcję układu dopaminergicznego za główną przyczynę objawów, co znalazło wyraz w skutecznej terapii lekami dopaminergicznymi. Ostatnia dekada to odkrycie genetycznego podłoża zespołu oraz badanie nowych strategii terapeutycznych z zastosowaniem nowych leków z grupy agonistów receptorów dopaminowych. Spowodowało to wzrost liczby publikacji na temat tego zespołu, co stało się powodem zarzutów, że jest to choroba wykreowana przez przemysł farmaceutyczny. Biorąc jednak pod uwagę prace Ekboma, które powstały przed wprowadzeniem leków dopaminergicznych w terapii RLS i jego trafne przewidywania co do częstości tego zespołu, nie możemy dziś mieć wątpliwości, że jest to choroba częsta, której rozpoznawalność jest po prostu niska.

Definicja

Zespół niespokojnych nóg jest chorobą czuciowo-ruchową wykazującą rytm dobowy, z nasilaniem się objawów wieczorem i w nocy. Zaburzenia czuciowe polegają na nieprzyjemnych (trudnych do zdefiniowania) doznaniach, obejmujących najczęściej przednią powierzchnię podudzi, które zmuszają chorego do poruszania kończynami, co przynosi chwilową ulgę. Wyraźna poprawa po lekach dopaminergicznych ułatwia rozpoznanie.

Epidemiologia

Częstość występowania

Już Ekbom zwracał uwagę, że jest to choroba częsta (ok. 5% ogólnej populacji), z przewagą występowania u kobiet. W ostatniej dekadzie przeprowadzono wiele badań opartych na formalnych, obowiązujących dziś kryteriach rozpoznania i stwierdzono częst...