Wstęp

Z punktu widzenia neurologa, zwłaszcza zajmującego się chorobami układu nerwowego u dorosłych, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) wydają się niedoceniane. Wpływa na to przede wszystkim opinia o drugorzędnej roli lekarza tej specjalizacji w procesie diagnostycznym, a już na pewno terapeutycznym tej grupy chorób. Należy jednak mieć świadomość, że większość chorych z problemami, u podłoża których leży nowotwór, w pierwszej kolejności trafia właśnie do neurologa. To od niego zależy, czy proces diagnostyczny rozpocznie się odpowiednio wcześnie i będzie postawione właściwe rozpoznanie, a w konsekwencji przeprowadzone zostaną kolejne etapy leczenia.

Nowotwory OUN u dorosłych stanowią drugą co do częstości (po chorobach naczyniowych) przyczynę zgonu z powodów neurologicznych. Rokowanie zależy w dużej mierze od szybkości rozpoznania, dlatego choroby te są poważnym wyzwaniem klinicznym.

Guzy OUN (przede wszystkim nowotwory mózgowia) stanowią ok. 2% wszystkich chorób rozrostowych u człowieka. To grupa chorób specyficznych. Po pierwsze, nie mieszczą się w niej nowotwory łagodne – większość guzów OUN, nawet tych o niskim stopniu złośliwości, ma tendencję do nawrotów, niekiedy po wielu latach wolnych od wznowy. Po drugie, nowotwory mózgu u dzieci zajmują drugie miejsce (po białaczkach) wśród chorób rozrostowych. Wiele z nich cechuje wysoki stopień złośliwości. Ryzyko rozwoju nowotworów wysoce złośliwych wzrasta z wiekiem – dotyczy to zwłaszcza glejaka wielopostaciowego (GBM). Należy również zwrócić uwagę na problem nowotworów przerzutowych. Wzrost przeżycia chorych z nowotworami poza układem nerwowym zwiększa ryzyko pojawienia się przerzutów w OUN. Jeszcze nie tak dawno, także ze względu na niższą wykrywalność radiologiczną guzów mózgu, przerzuty stanowiły ok. 20% wszystkich guzów OUN, obecnie to ok. 40%. Wreszcie o istocie problemu guzów zajmujących OUN świadczy ich złośliwość kliniczna, niezależnie od stopnia złośliwości morfologicznej. To zjawisko niespotykane, przynajmniej na taką skalę, w innych narządach. Losy chorego zależą bowiem nie tylko od histologicznego charakteru nowotworu, ale także od lokalizacji guza w OUN.

Epidemiologia

Częstość nowotworów OUN w zależności od lokalizacji

Wśród nowotworów OUN przeważają guzy śródczaszkowe – częstość ich występowania przewyższa 4-krotnie odsetek nowotworów kanału kręgowego. Z kolei w lokalizacji wewnątrzczaszkowej dominują guzy pochodzenia neuroepitelialnego (ok. 60%), drugie miejsce zajmują oponiaki (ok. 28%), a trzecie nowotwory osłonkowe nerwów czaszkowych. W kanale kręgowym panuje odwrotna kolejność – grupą dominującą są nerwiaki osłonkowe. Pozostałe nowotwory stanowią po kilka procent guzów OUN, niektóre zdarzają się jeszcze rzadziej.