Wstęp

Termin „wodogłowie” („hydrocephalus”) pochodzi z języka greckiego, w którym „hydro” to woda, „cephalus” („kephalus”) zaś głowa. Wyrażenie to oznacza więc występowanie „wody w głowie”. Dosłowne rozumienie tego terminu nie oddaje jednak istoty sytuacji. Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR) znajduje się bowiem wewnątrz czaszki fizjologicznie. Termin wodogłowie jako określenie patologii odnosi się jedynie do stanu, w którym ilość PMR jest nadmierna, a przestrzenie płynowe powiększone (niekoniecznie wszystkie lub w równym stopniu).

Definicja

Nie ma uniwersalnej definicji wodogłowia. Sformułowanie przytoczone powyżej jest ogólnym stwierdzeniem odpowiadającym różnym typom tej patologii i różnym jej definicjom. Według jednej z nich wodogłowie to stan nadmiernej ilości PMR, który ma lub miał podwyższone ciśnienie. Według innego określenia wodogłowie jest wynikiem dysproporcji pomiędzy produkcją PMR a jego absorpcją, a następnie gromadzenia się płynu w przestrzeni wewnątrzczaszkowej i powiększenia komór mózgu. Inna definicja określa wodogłowie jako nadmierną akumulację PMR w wewnątrzczaszkowych przestrzeniach płynowych jako wyraz istnienia przeszkody w przepływie PMR lub w jego wchłanianiu. Zgodnie z najnowszymi definicjami wodogłowie to aktywne poszerzenie układu komorowego mózgu, będące wynikiem nieadekwatnego przemieszczania się PMR z punktu jego produkcji w komorach mózgu do punktu jego wchłaniania do krążenia obwodowego.

Klasyfikacja

Ogólny podział wodogłowia uwzględnia:

• wodogłowie zamknięte (obstrukcyjne)
• wodogłowie komunikujące.
  
  

W pierwszym przypadku o zamknięciu lub obstrukcji mówimy w odniesieniu do struktur wewnątrz układu komorowego; w drugim również używa się terminu obstrukcja, ale dotyczy to obszarów poza układem komorowym. Specjalnym typem przewlekłego wodogłowia komunikującego jest wodogłowie normotensyjne. Wynika stąd inny podział – ze względu na wartość ciśnienia PMR – na:

• wodogłowie hipertensyjne (ze wzrostem ciśnienia PMR), które występuje zawsze w przypadku wodogłowia zamkniętego
• wodogłowie normotensyjne – występujące w niektórych przypadkach wodogłowia komunikującego.
  
  

Wyróżnia się także pojęcia:

• wodogłowia wewnętrznego
• wodogłowia zewnętrznego (jest ono czasem różnie interpretowane)
• wodogłowia z zaniku.
  
  

Jeszcze inny podział wodogłowia odnosi się do etiologii; dzielimy je na:

• wodogłowie wrodzone i
• wodogłowie nabyte.

Przyczyny

Zarówno w przypadku wodogłowia zamkniętego, jak i komunikującego przyczyny są wrodzone lub nabyte.