Wstęp

Porfirie to grupa 8 heterogennych chorób metabolicznych, wywołanych zmniejszeniem aktywności enzymów biorących udział w biosyntezie hemu. Na obraz kliniczny składają się nieswoiste objawy, które można przypisać wielu różnym chorobom (np. w ostrych porfiriach wątrobowych dominują bóle brzucha imitujące ostry brzuch wymagający interwencji chirurgicznej). Rozpoznanie porfirii i ustalenie jej typu stanowi poważne wyzwanie kliniczno-diagnostyczne i ma zasadnicze znaczenie dla rokowania. Niestety porfirii bardzo często nie rozpoznaje się w porę, a nieprawidłowo leczony atak ostrej porfirii stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Dodatkowym problemem jest fakt, że porfirie klasyfikuje się na pograniczu dwóch dyscyplin medycyny – hematologii i chorób metabolicznych, co utrudnia stworzenie klarownego systemu opieki nad chorymi.

Definicje

Porfirie są grupą chorób metabolicznych wywołanych zaburzeniami aktywności enzymów szlaku syntezy hemu, czego skutkiem jest nadmierne gromadzenie w ustroju porfiryn lub ich prekursorów.

Patofizjologia

Z wyjątkiem jednego z podtypów, porfirii późnej skórnej (typ 1 – nabyta), wszystkie porfirie są chorobami wrodzonymi, dziedziczonymi autosomalnie dominująco lub recesywnie.

Zmniejszenie aktywności któregokolwiek z enzymów szlaku biosyntezy hemu powoduje zwiększenie aktywności syntazy kwasu δ-aminolewulinowego (ALAS – aminolevulinic acid synthase) w mechanizmie sprzężenia zwrotnego. W zależności od rodzaju defektu enzymatycznego dochodzi do kumulacji produktu pośredniego (charakterystycznego dla danego typu porfirii), a następnie jego wydalania z moczem lub kałem (tab. 1).

Klasyfikacja

W zależności od lokalizacji zaburzenia enzymatycznego porfirie dzieli się na:

• wątrobowe
• erytropoetyczne.
  
  

Ze względu na przebieg kliniczny podział obejmuje porfirie:

• ostre
• nieostre.
  
  

Pod względem objawów wyróżnia się 3 grupy porfirii (tab. 2):

• z objawami neurologicznymi (głównie w postaci bólów brzucha) i psychicznymi
  • ostra porfiria przerywana (AIP – acute intermittent porphyria)
  • porfiria z niedoboru dehydratazy kwasu δ-aminolewulinowego (ALADP – δ-aminolevulinic acid dehydratase deficiency porphyria)
• z objawami skórnymi
  • wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP – congenital erythropoietic porphyria)
  • porfiria późna skórna (PCT – porphyria cutanea tarda)
  • porfiria hepatoerytropoetyczna (HEP – hepatoerythropoietic porphyria)
  • protoporfiria erytropoetyczna (EPP – erythropoietic protoporphyria)
• z obiema grupami objawów
  • porfiria mieszana (VP – variegate porphyria)
  • dziedziczna koproporfiria (HC – hereditary coproporphyria).