Ropień mózgu

Definicja

Ropień mózgu jest otorebkowaną ogniskową zmianą zapalną w parenchymie mózgu, wywołaną przez bakterie ropotwórcze, grzyby, pierwotniaki lub pasożyty i dającą efekt masy.

Epidemiologia

Częstość występowania

Ropnie śródmózgowe występują stosunkowo rzadko, przede wszystkim u mężczyzn w 30-40 r.ż. Roczna częstość występowania jest szacowana na 0,3-1,3/100 tys. Ropień śródmózgowy jest wykrywany u ok. 1% zmarłych w badaniach autopsyjnych.

Stany usposabiające

Do rozwoju ropnia mózgu usposabia wiele stanów chorobowych. Najczęstsze z nich to:

• zapalenie ucha środkowego
• zapalenie wyrostka sutkowatego
• zapalenie zatok obocznych nosa
• zakażenie ropne w obrębie klatki piersiowej
• urazy penetrujące głowy
• przebyte zabiegi neurochirurgiczne
• zakażenia jamy ustnej i uzębienia
• bakteryjne zapalenia wsierdzia
• zaburzenia odporności.
  
  

Ropnie mózgu w przebiegu zapalenia zatok przynosowych częściej dotyczą osób w 10-30 r.ż., natomiast te, których punktem wyjścia jest zapalenie ucha środkowego, zwykle rozwijają się u dzieci i młodzieży lub po 40 r.ż.

Etiologia

W ok. 70% przypadków czynnikami etiologicznymi ropni mózgu są paciorkowce tlenowe, beztlenowe i zieleniące, wśród nich z grupy Streptococcus milleri (S. anginosus, S. constellatus i S. intermedius), tworzące fizjologiczną mikroflorę jamy ustnej, wyrostka robaczkowego, kanału rodnego. Z 10-15% ropni pourazowych lub powstałych w przebiegu bakteryjnego zapalenia wsierdzia można było wyodrębnić Staphylococcus aureus. W ok. 30% ropni u pacjentów z upośledzeniem odporności udział mają Gram(–) pałeczki jelitowe – E. coli, Proteus spp., Klebsiella spp., Pseudomonas aeruginosa, podobnie jest w ropniach wychodzących z ucha środkowego. Ok. 75% zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, głównie u dzieci, wywołanych przez bakterie Gram(–), takie jak Citrobacter diversus czy Proteus i Enterobacter oraz Serratia marcescens, jest powikłane ropniami śródmózgowymi. Bakterie często wywołujące zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae czy Listeria monocytogenes) są przyczyną niespełna 1% ropni mózgu. Nabyte lub wrodzone zespoły upośledzenia odporności komórkowej, długotrwała glikokortykosteroidoterapia, terapia immunosupresyjna, choroba nowotworowa predysponują do ropni wywołanych głównie przez Nocardia asteroides lub Listeria monocytogenes. Coraz powszechniejsze stosowanie antybiotyków o szerokim zakresie działania i leków immunosupresyjnych jest istotną przyczyną powstawania ropni śródmózgowych o etiologii grzybiczej, najczęściej Candida spp., rzadziej Cryptococcus neoformans lub Aspergillus spp. Niedostateczna kontrola gruźlicy w krajach rozwijających się i wzrost populacji pacjentów z upośledzeniem odporności to ważne przyczyny gruźlicy ośrodkowego układu nerwowego, w tym gruźliczych ropni mózgu. W krajach rozwijających się, w tym Ameryki Południowej, częstą przyczyną ropni mózgu jest zarażenie tasiemcem uzbrojonym lub amebą. Pojawienie się AIDS znacznie zwiększyło liczbę przypadków neurotoksoplazmozy i dopiero od czasu wprowadzenia intensywnego leczenia zakażeń HIV w połowie lat 90. XX w. sytuacja się poprawiła.