Wstęp

Oddychanie, czyli prawidłowa wymiana gazowa tlenu i dwutlenku węgla, to warunek życia każdej komórki. Za dystrybucję tych dwóch gazów odpowiadają dwa ściśle skoordynowane i dopasowujące się do zmiennych warunków układy – oddechowy i krążenia. Stała współpraca tych układów zapewnia podaż tlenu do organizmu i eliminację dwutlenku węgla ze środowiska wewnętrznego. Umożliwia to utrzymanie homeostazy, w tym stałej prężności gazów we krwi. W razie odcięcia dostępu do tlenu tymczasowo uruchomione zostają beztlenowe źródła energii, podaż tlenu musi być jednak potem zwiększona.

Zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego lub krążenia mogą doprowadzić do ich niewydolności, a tym samym niemożności dostarczania tlenu do tkanek. Niedotlenienie ma szczególnie niekorzystny wpływ na komórki o zwiększonej aktywności metabolicznej, w których nie mogą zachodzić przemiany beztlenowe. Należą do nich m.in. neurony ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku zaburzeń w obrębie kluczowych układów odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowej równowagi tlenowej do uszkodzenia dochodzi stosunkowo szybko.

Rozdział ten podsumowuje wpływ wybranych chorób układu oddechowego na funkcjonowanie układu nerwowego. Konsekwencje niewydolności układu krążenia zosały opisane w innym rozdziale.

Choroby obturacyjne – astma i POChP

Astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to najczęstsze choroby obturacyjne układu oddechowego. W praktyce neurologicznej nierzadko zdarza się hospitalizacja chorego z taką chorobą współistniejącą.

Astma oskrzelowa

Charakterystyka kliniczna

Astma oskrzelowa to przewlekła choroba zapalna, charakteryzująca się nadreaktywnością oskrzeli, napadowym, odwracalnym zwężeniem dróg oddechowych, z towarzyszącą dusznością, kaszlem i świszczącym oddechem. Dolegliwości te często są wyzwalane przez czynniki prowokujące, a ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia. U ok. 40% chorych astma ma podłoże alergiczne. W Polsce na astmę oskrzelową choruje ok. 5% dorosłych. Choroba przeważnie dotyczy ludzi młodych, częściej kobiet. Zwykle rozpoznawana jest we wczesnym dzieciństwie, może jednak pojawić się w każdym wieku. Z powodu astmy w Polsce notuje się ok. 1500 zgonów rocznie.

Czynnikami prowokującymi, mogącymi wyzwolić napad astmy lub wywołać jej zaostrzenie, są: alergeny wziewne, pokarmowe, infekcje układu oddechowego, ekspozycja na niską temperaturę, wysiłek fizyczny, niektóre leki (np. kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, penicyliny), silne emocje.