Wstęp

Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu dzieli się tradycyjnie na:

• ostre
• przewlekłe.
  
  

Do ostrych zapaleń zaliczane są zapalenia:

• bakteryjne
• wirusowe
• przyzakaźne.
  
  

Zapalenia przyzakaźne ze względu na wiele podobieństw klinicznych i fakt, że czynnikami wywołującymi zwykle są wirusy, omówiono w części poświęconej zakażeniom wirusowym. Zapalenia przewlekłe mają najczęściej etiologię gruźliczą lub grzybiczą.

Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dzieli się również w zależności od przewagi określonego typu komórek w płynie mózgowo-rdzeniowym na:

• granulocytarne (zwykle utożsamiane z bakteryjnymi, choć są wyjątki)
• limfocytarne (głównie wirusowe, gruźlicze i grzybicze).

Ostre bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

Definicja

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu jest ostrym zakażeniem przestrzeni podpajęczynówkowej, opony miękkiej i pajęczej oraz miąższu mózgu, wywołanym przez bakterie ropotwórcze.

Epidemiologia i etiologia

Choroba jest rozpowszechniona na całym świecie i występuje z różną częstością w poszczególnych krajach. W zależności od czynnika etiologicznego zachorowania mają charakter sporadyczny lub epidemiczny.

Czynniki predysponujące

Podwyższone ryzyko ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest związane z paciorkowcowym zapaleniem płuc, zapaleniem ucha środkowego czy zatok obocznych nosa, płynotokiem, przebytym urazem głowy, a także z chorobą alkoholową, marskością wątroby, cukrzycą, hipogammaglobulinemią, hemoglobinopatią, brakiem śledziony czy zespołem Wiskotta-Aldricha.

Do czynników sprzyjających rozprzestrzenianiu się zakażenia (nosicielstwa i postaci inwazyjnej) należą złe warunki socjalne, ekonomiczne i higieniczne, przebywanie w przeludnionych pomieszczeniach, takich jak koszary, internaty.

Najczęstsze patogeny

W ostatnich latach na świecie nastąpiły istotne zmiany w epidemiologii bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Dziś ok. 50% zachorowań wywołanych jest przez Streptococcus pneumoniae, ok. 25% przez Neisseria meningitidis, ok. 15% przez paciorkowce grupy B, ok. 10% przez Listeria monocytogenes i <10% przez Haemophilus influenzae. Dawniej najczęstszą neuroinfekcją bakteryjną było nagminne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez Neisseria meningitidis.

Etiologia w zależności od wieku

Osoby dorosłe

U dorosłych zachorowania są najczęściej wywoływane przez Streptococcus pneumoniae (50%) i Neisseria meningitidis (25%). Coraz częstszą przyczyną są Gram(-) pałeczki jelitowe, zwłaszcza u osób z przewlekłymi chorobami upośledzającymi odporność (cuk...