Wstęp

Układ endokrynny odgrywa istotną rolę w zachowaniu homeostazy ustrojowej. Wpływ hormonów na funkcjonowanie praktycznie większości tkanek i narządów w organizmie człowieka powoduje, że w przypadku zaburzeń syntezy lub działania hormonów dochodzi do wystąpienia szerokiego spektrum objawów klinicznych. Objawy te mogą dotyczyć także ośrodkowego układu nerwowego, natomiast uszkodzenie układu podwzgórzowo-przysadkowego w przebiegu chorób neurologicznych wpływa bezpośrednio na funkcję takich narządów jak tarczyca, nadnercza czy gonady. Poznanie wzajemnych relacji pomiędzy układem nerwowym a układem wydzielania wewnętrznego może odgrywać istotną rolę w diagnostyce i leczeniu chorób neurologicznych.

Choroby układu podwzgórzowo-przysadkowego

Uszkodzenie podwzgórza

Podwzgórze jest strukturą ośrodkowego układu nerwowego odpowiedzialną za syntezę:

• neurohormonów – wazopresyny i oksytocyny
• hormonów regulujących czynność przysadki.
  
  

W podwzgórzu zlokalizowane są też ośrodki kontrolujące:

• łaknienie
• pragnienie
• temperaturę ciała
• procesy zapamiętywania
• dobowy rytm snu i czuwania.
  
  

Przyczyny zaburzeń czynności podwzgórza przedstawiono w tabeli 1.

Objawy

Objawy neurologiczne związane z zaburzeniami funkcji podwzgórza mają szerokie spektrum kliniczne. Do najważniejszych zalicza się:

• zaburzenia snu i czuwania
• zaburzenia zachowania
• zaburzenia łaknienia (żarłoczność patologiczna)
• brak łaknienia prowadzący do wyniszczenia
• zaburzenia pragnienia i termoregulacji.
  
  

Dodatkowymi objawami neurologicznymi mogą być:

• bóle głowy
• zaburzenia widzenia
• obrzęk tarczy nerwu wzrokowego
• objawy moczówki prostej.
  
  

Do zaburzeń hormonalnych towarzyszących uszkodzeniu podwzgórza należą:

• moczówka prosta
• wtórna niedoczynność przysadki z niedoczynnością wielogruczołową
• umiarkowana hiperprolaktynemia.

Diagnostyka

Badaniem z wyboru w diagnostyce obrazowej układu podwzgórzowo-przysadkowego jest rezonans magnetyczny (MR).

Badania dodatkowe pozwalają ocenić stopień niewydolności hormonalnej układu podwzgórzowo-przysadkowego.

Leczenie

Leczenie chorób podwzgórza zależy od przyczyny uszkodzenia. Stosowane jest:

• leczenie chirurgiczne
• leczenie przeciwzapalne
• radioterapię.
  
  

Konieczna jest również substytucja hormonalna.

Zespół NIEADEKWATNEGO wydzielania wazopresyny (zespół Schwartza-Barttera)

W przebiegu zespołu nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH – syndrome of inappropriate antidiuretic hormone secretion) nadmierne wydzielanie wazopresyny prowadzi do objawów związanych z hiponatremią (Na<130 mmol/l) spowodowaną zwiększoną retencją wody przy prawidłowym wydalaniu sodu z moczem.