Definicja

Otępienie naczyniopochodne (VaD – vascular dementia) to bardzo niejednorodna etiologicznie i klinicznie grupa chorób. Charakteryzuje się zespołem licznych objawów, w tym nabytym upośledzeniem funkcji poznawczych, wtórnym do patologii naczyniowej w obrębie naczyń mózgu.

W praktyce klinicznej w celu rozpoznania otępienia naczyniopochodnego należy wykazać, że wystąpienie otępienia miało związek czasowy z udokumentowanym naczyniopochodnym uszkodzeniem mózgu.

Otępienie naczyniopochodne jest zawężonym określeniem szerszego pojęcia naczyniopochodnych zaburzeń poznawczych (vascular cognitive impairment), obejmującego wszystkie postaci zaburzeń poznawczych, od łagodnych do ciężkich, których wspólną cechą jest choroba naczyniowa mózgu, ale niespełniających kryteriów otępienia.

Epidemiologia i czynniki ryzyka

Po chorobie Alzheimera otępienie naczyniopochodne jest drugim co do częstości występowania rodzajem otępienia rozpoznawanym w praktyce klinicznej. W Europie na 3,7 mln osób z otępieniem u około 800 tysięcy rozpoznaje się otępienie naczyniopochodne. Badania oparte na diagnostyce autopsyjnej wskazują natomiast, że otępienie naczyniopochodne stanowi trzecią pod względem częstości, po chorobie Alzheimera i otępieniu z ciałami Lewy’ego, przyczynę otępienia. Ogólnie otępienie naczyniopochodne odpowiada za 13-35% przypadków otępienia.

W krajach Europy i Ameryki Północnej choroba Alzheimera występuje co najmniej 2-krotnie częściej niż otępienie naczyniopochodne, w Chinach i w Japonii otępienie naczyniopochodne stanowi natomiast prawie 50% wszystkich przypadków otępienia.

U osób po 65 r.ż. rozpowszechnienie otępienia naczyniopochodnego waha się od 0,6 do 2,4%, a zapadalność roczna w tej grupie wiekowej wynosi od 1,5 do 39 przypadków na 1000 i rośnie z wiekiem.

Liczba chorych z otępieniem naczyniopochodnym podwaja się co 5,3 lat. Rozpowszechnienie otępienia naczyniopochodnego i zachorowalność różni się w zależności od płci. W populacji europejskiej zachorowalność jest większa u mężczyzn niż u kobiet. U osób do 80 r.ż. rozpowszechnienie choroby jest większe u mężczyzn niż u kobiet, pomiędzy 80-85 r.ż. częstość choroby u obu płci wyrównuje się, a po 85 r.ż. wśród chorych przeważają kobiety.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka naczyniopochodnych zaburzeń poznawczych dzieli się na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka należą wiek, płeć i przynależność etniczna. Wśród czynników modyfikowalnych wyróżnia się nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, migotanie przedsionków, palenie papierosów i zaburzenia gospodarki lipidowej. Zwraca się też uwagę na związek choroby z allelem ε4 genu apolipoproteiny E, zwiększonym stężeniem homocysteiny i nieprawidłową dietą.