Definicja

Zawroty głowy to zaburzenie percepcji położenia połączone z uczuciem niepokoju i dyskomfortu. Zawroty głowy powstają w następstwie nieprawidłowości o różnym umiejscowieniu, przede wszystkim dotyczących układu przedsionkowego.

Epidemiologia

Zawroty głowy są częstym problemem w praktyce lekarskiej. Wyniki badań populacyjnych przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii wykazały, że przynajmniej raz w miesiącu zawroty głowy ma 20% osób. Z doświadczeń innych autorów wynika, że występowanie zawrotów głowy w ciągu całego życia zgłasza 23% populacji.

Zawroty głowy stanowią trzecią co do częstości przyczynę zgłaszania się do lekarza w populacji osób powyżej 65 r.ż. Znaczną część chorych zgłaszających się na ostry dyżur (6,7%) lub do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (2,6%) stanowią chorzy z zawrotami głowy.

Patogeneza

Podstawowe znaczenie w zapewnieniu równowagi odgrywają dwa układy odruchowe:

• odruch przedsionkowo-oczny (VOR – vestibulo-ocular reflex)
• odruch przedsionkowo-rdzeniowy (VSR – vestibulo-spinal reflex).

Odruch przedsionkowo-oczny

Odruch przedsionkowo-oczny zapewnia stabilizację obrazu na siatkówce w trakcie ruchów głowy za pośrednictwem połączeń jąder przedsionkowych z jądrami nerwów okoruchowych. Umożliwia to zachowanie ostrości widzenia podczas ruchu.

Odruch przedsionkowo-rdzeniowy

Odruch przedsionkowo-rdzeniowy łączy jądra przedsionkowe z mięśniami antygrawitacyjnymi szyi, tułowia i kończyn dolnych, bezpośrednio umożliwiając utrzymanie równowagi.

Warunki utrzymania równowagi

Utrzymanie równowagi wymaga sprawnego współdziałania trzech układów:

• przedsionkowego
• wzroku
• propriocepcji.
  
  

Uszkodzenie jednego z tych układów zazwyczaj można skompensować, natomiast uszkodzenie dwóch układów powoduje trwałe zaburzenia równowagi.

Klasyfikacja zawrotów głowy

Klasyfikacja Hitziga

Najprostszy podział zawrotów głowy wprowadził niemiecki neurolog Eduard Hitzig żyjący w latach 1838-1907. Z powodu swej prostoty podział ten znalazł szerokie zastosowanie w praktyce lekarskiej w Polsce, choć w większości krajów europejskich i w Stanach Zjednoczonych nie jest wykorzystywany.

Hitzig wyróżnił zawroty głowy:

• układowe
• nieukładowe.
  
  

Podział ten pozwala jedynie na orientacyjne umiejscowienie uszkodzenia.

Układowe zawroty głowy

Układowe zawroty głowy polegają na odczuwaniu poruszania się otoczenia lub własnego ciała najczęściej o charakterze wirowania lub padania w jedną stronę. Uczuciu temu towarzyszą:

• nudności
• wymioty
• lęk (wtórny do zawrotów głowy).