Podział czynnościowy układu nerwowego

Jan Kochanowski, Agnieszka Andrzejczak-Sobocińska

Wyróżnia się dwie zasadnicze części układu nerwowego:

• somatyczną
• autonomiczną.
  
  

Układ somatyczny przetwarza i integruje informacje czuciowe pochodzące z narządów zmysłów, a także steruje mięśniami szkieletowymi. Na somatyczny układ nerwowy składają się:

• układ ruchowy
  • piramidowy
  • pozapiramidowy
• układ czuciowy
  • czucia powierzchniowego
  • czucia głębokiego
  • związany z narządami zmysłów.
    
    

Układ piramidowy odpowiada za celowe ruchy dowolne, pozapiramidowy reguluje napięcie mięśniowe i steruje ruchami automatycznymi.

Układ autonomiczny zawiaduje czynnością mięśni gładkich i wydzielaniem gruczołów. Składa się z części:

• współczulnej
• przywspółczulnej.
  
  

Zasadniczo działają one przeciwstawnie w stosunku do siebie.

Elementem łączącym układ somatyczny z autonomicznym jest układ limbiczny, który nadaje znaczenie emocjonalne bodźcom czuciowym. Wpływa to nie tylko na funkcje układu ruchowego, ale także na czynność układu autonomicznego.

Ruch

Czynność mięśni poprzecznie prążkowanych jest efektem aktywności neuronów rogów przednich rdzenia i jąder ruchowych nerwów czaszkowych (obwodowych neuronów ruchowych, motoneuronów α). Na ich aktywność wpływają impulsy docierające z wielu ośrodków korowych i podkorowych. Ponadto czynność mięśni jest regulowana przez odruchy wewnątrzrdzeniowe. W ten sposób powstaje zintegrowany system zawiadujący ruchem, w skład którego wchodzą: rdzeń kręgowy, pień mózgu, móżdżek, ośrodki podkorowe kresomózgowia, ośrodki kory mózgu. Informacja z wielu ośrodków ma na celu koordynację funkcji wielu mięśni, tak by ruch był płynny i zarazem precyzyjny.

Drogi impulsów od wewnątrzczaszkowych struktur układu ruchowego do motoneuronów α

Połączenie między motoneuronami α a ośrodkami położonymi wyżej w układzie nerwowym odbywa się:

• bezpośrednio – przez
  • drogi układu piramidowego (aksony ośrodkowych neuronów ruchowych docierają do motoneuronów z udziałem i bez udziału neuronów wstawkowych)
  • drogi układu pozapiramidowego, złożone z licznych neuronów pośredniczących
• pośrednio – przez drogi zstępujące, docierające do motoneuronów γ, których aksony unerwiają wrzeciona nerwowo-mięśniowe (patrz niżej).

Rola kory mózgu w wykonywaniu ruchów

Kora mózgu u człowieka odgrywa ważną rolę nie tylko w planowaniu ruchu dowolnego i postawy ciała, jest również niezbędna w wykonaniu samego ruchu. Korowa reprezentacja ruchu obejmuje obszar: kory ruchowej, dodatkowego pola ruchowego i kory przedru...