Wstęp

Encefalopatia wątrobowa stanowi interdyscyplinarny problem kliniczny, obejmujący patomechanizmy i objawy kliniczne z zakresu neurologii i gastroenterologii. Z uwagi na chorobę podstawową będącą przyczyną encefalopatii wątrobowej – niewydolność wątroby – pacjenci z tym zaburzeniem leczeni są na oddziałach internistycznych lub gastrologicznych. Do prawidłowego postępowania z tymi chorymi niezbędna jest rzetelna wiedza neurologiczna lekarza prowadzącego oraz udział neurologa w procesie diagnostycznym i terapeutycznym.

Definicja

Encefalopatia wątrobowa to potencjalnie odwracalny zespół objawów neuropsychiatrycznych, rozwijający się w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności wątroby. Rozpoznanie encefalopatii wątrobowej ustala się po wykluczeniu innych przyczyn uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Termin ten nie obejmuje zaburzeń neurologicznych swoistych dla genetycznie uwarunkowanych chorób wątroby, takich jak choroba Wilsona, zespół Zellwegera czy zespół Criglera-Najjara.

Podział

W zależności od etiologii, czasu trwania i stopnia nasilenia objawów encefalopatię wątrobową dzieli się na trzy zasadnicze typy:

• typ A – w przebiegu ostrej niewydolności wątroby (acute liver failure)
• typ B – spowodowany przetokami wrotno-systemowymi bez współwystępującej patologii wątroby (porto-systemic bypass)
• typ C – w przebiegu marskości wątroby (cirrhosis).
  
  

Szczegółowy podział encefalopatii wątrobowych przedstawiono w tabeli 1. W niniejszym rozdziale zostanie omówiona encefalopatia wątrobowa występująca w marskości wątroby (typ C).

Typ C

W zależności od czasu trwania i obrazu klinicznego encefalopatii wątrobowej w przebiegu marskości wątroby dzieli się na epizodyczną, przetrwałą i minimalną.

Postać epizodyczna

Epizodyczna encefalopatia wątrobowa cechuje się okresowym występowaniem objawów o zmiennym nasileniu, wywołanych zwykle czynnikami wyzwalającymi (np. zakażeniem, krwawieniem do przewodu pokarmowego; tab. 2) i mijającymi po ustąpieniu przyczyny lub swoistym leczeniu. Uważa się, że pomiędzy kolejnymi epizodami encefalopatii wątrobowej stan neurologiczny pacjenta pozostaje prawidłowy (ryc. 1.a). Jest to najczęstsza postać encefalopatii wątrobowej.

Postać przetrwała

W przypadku przetrwałej encefalopatii wątrobowej zaburzenia neuropsychiatryczne utrzymują się stale, ale z różnym nasileniem (ryc. 1.b). Taki przebieg obserwowany jest często u pacjentów ze schyłkową niewydolnością wątroby lub nasilonym krążeniem obocznym.

Postać minimalna