Nowotwory szyszynki i jej okolicy
Przemysław Nowacki
Wstęp
W rozdziale omówione będą nowotwory wywodzące się z szyszynki i guzy jej okolicy, a więc nie tylko związane histogenetycznie z utkaniem gruczołu. Wspólna dla tej grupy rozrostów jest definicja kliniczna, która zasadza się na podobnej symptomatologii neurologicznej i podobnym leczeniu operacyjnym. Poza nowotworami miąższu szyszynki mogą się tu rozwijać guzy neuroepitelialne, meningotelialne, a także przerzuty i torbiele nowotworopodobne. Dlatego w rozdziale umieszczono opis torbieli koloidowej III komory, choć ma ona swoistą lokalizację wewnątrzkomorową. Jej pochodzenie nie jest jasne, ale objawy kliniczne są bliższe grupie guzów okolicy szyszynki niż okolicy okołosiodłowej. Najważniejszą obok nowotworów miąższu szyszynki grupą guzów spotykanych w jej okolicy są rozrosty rozwijające się z pozostałych z okresu płodowego prymitywnych komórek zarodkowych (guzy zarodkowe). Ze względu na ich zdecydowanie częstsze występowanie u dzieci i młodzieży zostaną szczegółowo przedstawione w rozdziale „Nowotwory OUN u dzieci”.
Definicja
Nowotwory szyszynki i jej okolicy to:
- guzy rozwijające się z z miąższu szyszynki
- nowotwory jej okolicy rozrastające się z innych skupisk komórkowych poza szyszynką.
Biorąc pod uwagę histogenezę, do guzów wywodzących się z miąższu szyszynki zaliczane są:
- nowotwory rozwijające się z jej miąższu (PPT – pineal parenchymal tumors), wywodzące się z:
- części gruczołowej (częste)
- części glejowej (rzadko) – gwiaździaki o różnym stopniu złośliwości (począwszy od gwiaździaka włosowatokomórkowego, na glejaku wielopostaciowym skończywszy)
- guzy nienowotworowe – torbiel szyszynki.
Uwzględniając komponent współczulny, do guzów szyszynki powinno się też zaliczać przyzwojaka współczulnego. Obszerną grupę tworzą guzy niewywodzące się z miąższu szyszynki, czyli guzy jej okolicy, o których wspomniano wyżej.
Klasyfikacja histologiczna
Podział nowotworów układu nerwowego według WHO z modyfikacją z 2007 r. klasyfikuje guzy okolicy szyszynki nieco inaczej niż przedstawiony wyżej podział, dokonany raczej z punktu widzenia definicji klinicznej. Klasyfikacja WHO wydziela:
- nowotwory miąższu szyszynki (PPT), do których zalicza: szyszyniaka (pineocytoma), nowotwór szyszynki o pośrednim różnicowaniu (PPTID – pineal parenchymal tumor of intermediate differentiation) i szyszyniaka zarodkowego (pineoblastoma)
- nowotwory okolicy szyszynki, do których od 2007 r. włączono brodawkowaty nowotwór okolicy szyszynki (papillary tumor of the pineal region).