Wstęp

Udar rdzenia – w porównaniu z udarem mózgu jest schorzeniem rzadkim. Wciąż niewystarczająca jest wiedza o jego patogenezie, właściwym leczeniu i odległym rokowaniu, oparta głównie na pojedynczych badaniach z niewielkimi i zróżnicowanymi pod względem etiologicznym grupami pacjentów. Udar niedokrwienny jest konsekwencją nagłego przerwania dopływu krwi. Obraz kliniczny zależy od obszaru unaczynienia zajętej tętnicy.

Malformacje naczyniowe, które są najczęstszą przyczyną krwotoku do rdzenia, omówiono w rozdziale „Zaburzenia budowy naczyń mózgowych i rdzenia kręgowego”.

Niedokrwienie rdzenia kręgowego

Epidemiologia

Udar niedokrwienny rdzenia kręgowego rozpoznawany jest prawie 100-krotnie rzadziej niż udar mózgu. Uszkodzenie rdzenia na tle naczyniowym stanowi 5-8% ostrych mielopatii i 1,2% udarów układu nerwowego.

Unaczynienie rdzenia kręgowego

Zrozumienie patofizjologii i symptomatologii uszkodzenia rdzenia w przebiegu udaru wymaga znajomości jego unaczynienia.

Rdzeń jest zaopatrywany w krew tętniczą z dwóch źródeł. Pierwszym są gałęzie tętnic kręgowych: tętnicy rdzeniowej przedniej (ASA – anterior spinal artery) i pary tętnic rdzeniowych tylnych (PSA – posterior spinal artery), przebiegających wzdłuż rdzenia. Przepływ przez te tętnice, pochodzący z tylnego zakresu unaczynienia mózgowia, jest niewystarczający do zaopatrzenia rdzenia kręgowego poniżej segmentów szyjnych. Drugie źródło unaczynienia stanowią tętnice korzeniowe. Pochodzą one od naczyń segmentalnych, odchodzących od części zstępującej aorty (aa. intercostales, lumbales et sacrales). Tętnice segmentalne dają początek gałęziom rdzeniowym, które przez otwory międzykręgowe wnikają do rdzenia kręgowego obustronnie, wzdłuż korzeni rdzeniowych (ryc. 1 i 2). Każda z tętnic korzeniowych zaopatruje odrębny czynnościowo odcinek tętnic rdzeniowych, zwłaszcza tętnicy rdzeniowej przedniej. Pierwszy segment (C1-Th3) zaopatrują głównie gałęzie odchodzące od tętnicy kręgowej, szyjnej wstępującej i tętnicy szyjnej głębokiej. Część piersiowa (Th3-Th7) jest zaopatrywana przez gałęzie tętnic międzyżebrowych tylnych i tętnicy międzyżebrowej najwyższej. W części lędźwiowo-krzyżowej (poniżej Th8) krew pochodzi głównie z największej z tętnic korzeniowych – tętnicy Adamkiewicza (tętnica korzeniowa wielka). Odchodzi ona najczęściej od tętnicy międzyżebrowej tylnej, rzadziej od tętnicy lędźwiowej, zwykle po stronie lewej (korzeń nerwu L1-L2).  

Struktury wewnętrzne rdzenia zaopatrywane są w krew tętniczą przez tętnice rowkowo-spoidłowe i tętnice okalające, gałęzie tętnicy rdzeniowej przedniej. Stanowią unaczynienie rogów przednich i części przedniej sznurów bocznych.