Wstęp

Choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną otępienia w wieku podeszłym. Pierwszy jej opis pochodzi z 1906 r. i został opublikowany przez Aloisa Alzheimera, niemieckiego psychiatrę i neuropatologa. Alzheimer po raz pierwszy powiązał otępienie z charakterystycznymi zmianami patologicznymi w mózgu. Zmiany te to depozyty patologicznych białek, amyloidu międzykomórkowo i białka tau w neuronach. Złogi patologicznych białek zostały zaobserwowane przez Alzheimera dzięki zastosowaniu przez niego impregnacji srebrowej. Współczesne badania wyjaśniły wiele mechanizmów biorących udział w tym procesie, ale pierwszy opis Alzheimera nie został podważony.

Definicja

Choroba Alzheimera pierwotnie jest chorobą zwyrodnieniową mózgu spowodowaną odkładaniem się w nim białek (β-amyloidu, białka tau i innych) o patologicznej strukturze β-fałdowej, co jako wynik wielu złożonych procesów prowadzi do zaniku neuronów i ich połączeń. Klinicznie choroba przejawia się zaburzeniami pamięci i innych funkcji poznawczych, a często także zaburzeniami zachowania i nastroju, co zawsze uniemożliwia samodzielne funkcjonowanie chorego w codziennym życiu.

Epidemiologia

Liczbę osób z chorobą Alzheimera (AD – Alzheimer’s disease) na świecie ocenia się obecnie na 15-21 mln. Ekstrapolując wyniki różnych badań epidemiologicznych, w tym polskich, szacuje się, że w naszym kraju różne postacie otępienia dotyczą ok. 500 tys. osób, w tym w przybliżeniu połowa z nich ma otępienie typu Alzheimera. Jorm już w 1988 r. słusznie przewidywał, że liczba osób z otępieniem w wybranych 29 rozwiniętych krajach wzrośnie do 2025 r. w porównaniu z 1980 r. o kilkadziesiąt do kilkuset procent. Wiek jest bezspornym czynnikiem ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera. Ogólna zasada mówi, że w grupie wiekowej 65-85 lat ze wzrostem wieku o 5 lat zachorowalność na chorobę Alzheimiera podwaja się. Dla ludzi, którzy przekroczyli 85 r.ż., zasada ta już nie obowiązuje. W tym przedziale wiekowym odsetek przypadków choroby Alzheimera zmniejsza się na korzyść otępienia naczyniopochodnego. Ocenia się, że otępienie niezależnie od etiologii dotyczy w przybliżeniu 10% osób powyżej 65 r.ż. i 20% osób powyżej 75 r.ż.

ETIOPATOGENEZA

Patologiczne białka

Wiele wskazuje na to, że kluczową przyczyną obumierania neuronów w chorobie Alzheimera jest odkładanie się w mózgu białek o patologicznej strukturze β-fałdowej. Obecność oligomerów tych białek wyzwala procesy apoptozy, a także jest przyczyną toksycznej martwicy tkanki nerwowej.