Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Neurologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Choroby spowodowane zaburzeniami przemiany aminokwasów

Katarzyna Kotulska

Wstęp

Zaburzenia gospodarki aminokwasowej to stosunkowo częste zaburzenia metaboliczne. Należą do nich zaburzenia metabolizmu pojedynczych aminokwasów oraz zaburzenia transportu jelitowego i nerkowego grup aminokwasów. W rozdziale omówiono najczęstsze zaburzenia z tej grupy. Rzadsze przedstawia tabela 1.

Zaburzenia syntezy aminokwasów

Do najczęstszych zaburzeń syntezy aminokwasów zalicza się:

  • fenyloketonurię
  • chorobę syropu klonowego.

Fenyloketonuria

Przemiany fenyloalaniny

Fenyloalanina (kwas 2-amino-3-fenylopropanowy) jest egzogennym aminokwasem powszechnie występującym w większości białek. Fenyloalanina jest prekursorem adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy oraz melaniny. W prawidłowych warunkach enzym hydroksylaza fenyloalaniny przekształca ją do tyrozyny. Reakcja ta wymaga kofaktora, którym jest tetrahydrobiopteryna.

Defincja

Fenyloketonuria (OMIM 261600) jest wrodzonym zaburzeniem metabolizmu fenyloalaniny, którego osiowym objawem u nieleczonych pacjentów jest opóźnienie rozwoju, a w późniejszym wieku upośledzenie umysłowe. Chorobę opisał po raz pierwszy w 1934 r. Ivar Asbjørn Følling. Zaburzenia przemiany fenyloalaniny prowadzą do gromadzenia się aminokwasu i jego toksycznych metabolitów, głównie kwasu fenylopirogronowego i fenylomlekowego, w płynach ustrojowych, a także zwiększenia wydalania z moczem ciał fenyloketonowych. W klasycznej fenyloketonurii stężenie fenyloalaniny we krwi przekracza 1000 μmol/l (20 mg/dl). Wartości stężenia fenyloalaniny we krwi przekraczające normę (30-110 μmol/l), ale niższe niż notowane w fenyloketonurii, kwalifikowane są jako hiperfenyloalaninemia.

Epidemiologia

Fenyloketonuria występuje średnio u 1/15 tys. żywo urodzonych dzieci. Jej rozpowszechnienie jest różne w różnych krajach – np. w Finlandii występuje u <1/100 tys. populacji ogólnej, a w Irlandii i Turcji nawet u 1/2600 osób. W Polsce chorobę stwierdza się u 1/7-8 tys. noworodków.

Defekt genetyczny

Większość przypadków fenyloketonurii jest spowodowana mutacją w genie kodującym hydroksylazę fenyloalaniny, zlokalizowanym na chromosomie 12. Fenyloketonuria jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Ciężkość obrazu klinicznego zależy od rodzaju mutacji oraz aktywności zmutowanego enzymu. W niewielkiej części przypadków fenyloketonuria bywa spowodowana wadami metabolizmu tetrahydrobiopteryny, szczególnie defektem syntazy 6-pirogronylotetrahydrobiopterynowej, reduktazy dihydrobiopterydyny i cyklohydrolazy GTP.

Patofizjologia

Fenyloalanina, tyrozyna i tryptofan, będące prekursorami ważnych neurotransmiterów, korzystają ze wspólnego układu transportującego. W przypadku hiperfenyloalaninemii do mózgu dociera zbyt mało aminokwasów rozgałęzionych oraz tyrozyny i tryptofanu...