Wstęp

Zmiany miażdżycowe są główną przyczyną zwężeń i niedrożności tętnic. W pozaczaszkowych tętnicach domózgowych w 75% umiejscawiają się w tętnicach szyjnych wspólnych i początkowych odcinkach tętnic szyjnych wewnętrznych. Zależność między zwężeniem tętnicy szyjnej a udarem niedokrwiennym wykazał w 1914 r. Ramsay Hunt.

Na podstawie obrazu klinicznego za objawowe uważa się zwężenie tętnic szyjnych, które spowodowało przemijające niedokrwienie mózgu (TIA – transient ischemic attack) lub udar mózgu w obszarze zaopatrywanym przez zwężoną tętnicę. Niedokrwienie mózgu zależne od zmian w tętnicy szyjnej wewnętrznej zwykle spowodowane jest zatorowością (fragmenty blaszek miażdżycowych lub skrzepliny), rzadko hipoperfuzją – przemijającą (TIA niskoprzepływowe) lub trwałą (udar hemodynamiczny). Istnieje udowodniona zależność pomiędzy stopniem zwężenia tętnicy szyjnej wewnętrznej a częstością występowania objawów niedokrwienia mózgu. Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej jest niezależnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu. Z częstszym występowaniem udarów ma też związek nieregularna powierzchnia blaszki miażdżycowej. Ryzyko nawrotowego TIA lub udaru w ciągu roku po pierwszym incydencie szacuje się nawet na 30%.

Diagnostyka

Obraz kliniczny

Objawy kliniczne obserwowane przy hemodynamicznie istotnym (>50%) zwężeniu tętnicy szyjnej wewnętrznej są bardzo różnorodne. Nie ma bezpośredniego związku pomiędzy liczbą zwężonych tętnic domózgowych a nasileniem objawów klinicznych. Przyczynami są osobniczo zmienna wydolność krążenia obocznego i czas narastania niedrożności lub zwężenia.

Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej może wywołać objawy neurologiczne lub oczne. Objawy neurologiczne (ruchowe i czuciowe) występują po stronie przeciwnej do zwężonej tętnicy, a wzrokowe po stronie zwężenia. Kiedy zmiany obejmują półkulę dominującą, może dojść do zaburzeń mowy. Typowym objawem ze strony narządu wzroku jest przemijająca utrata widzenia w jednym oku (amaurosis fugax), spowodowana niedokrwieniem siatkówki. Zaburzenia ruchowe to różnie nasilone niedowłady i porażenia mięśni twarzy i kończyn. Objawy czuciowe to drętwienia, parestezje, niedoczulica lub przeczulica skóry. Zarówno zaburzenia ruchowe, jak i czuciowe występują zdecydowanie częściej w kończynie górnej i w obrębie twarzy, tam też utrzymują się najdłużej. Czas trwania objawów klinicznych pozwolił na wyróżnienie istotnego stanu klinicznego – przemijającego niedokrwienia mózgu (TIA).

Badania obrazowe tętnic szyjnych

Postęp techniczny w badaniach obrazowych naczyń szczególnie wyraźnie widać w obrazowaniu tętnic szyjnych. Za podstawowe badanie uznaje się ultrasonografię dopplerowską z podwójnym obrazowaniem, w dalszej kolejności arteriografię tomografii kompute...