Wstęp

Obraz kliniczny, diagnostyka oraz postępowanie terapeutyczne w chorobach naczyniowych mózgu są związane ściśle z anatomią i fizjologią ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego też w poniższym rozdziale jako wstępie poprzedzającym rozdziały dotyczące diagnostyki i leczenia przedstawiono bardzo zwięźle anatomię unaczynienia tętniczego i żylnego ośrodkowego układu nerwowego, podstawowe mechanizmy regulujące krążenie mózgowe i ogólnoustrojowe, a także omówiono czynniki wpływające na uszkodzenie naczyń: miażdżycę, główne zaburzenia lipidowe i rolę nadciśnienia tętniczego w chorobach naczyniowych OUN.

Anatomia naczyń mózgowych

Naczynia tętnicze, zakresy unaczynienia

Unaczynienie mózgowia pochodzi z dwóch tętnic szyjnych wewnętrznych i dwóch tętnic kręgowych, które łączą się w tętnicę podstawną. Unaczynienie mózgu dzieli się na:

• obszar przedni obejmujący zakres unaczynienia – tętnice szyjne wewnętrzne i ich odgałęzienia
• obszar tylny obejmujący zakres unaczynienia – tętnice kręgowe i tętnica podstawna.
  
  

Oba zakresy łączą się dwoma tętnicami łączącymi tylnymi, a prawy i lewy zakres przedni tętnicą łączącą przednią, tworząc na podstawie mózgu koło tętnicze Willisa. Schemat unaczynienia tętniczego mózgu przedstawiono na rycinie 1.

Tętnica szyjna wewnętrzna

Tętnica szyjna wewnętrzna (prawa i lewa) odchodzi od tętnicy szyjnej wspólnej na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej krtani (górna część czwartego kręgu szyjnego). Następnie biegnie do kanału kostnego tętnicy szyjnej wewnętrznej, przez który wchodzi do dołu środkowego czaszki (część skalista). Dalej wchodzi do zatoki jamistej, tworzy syfon tętnicy (zatacza łuk), kolejno przechodzi przez oponę twardą, pajęczą i w przestrzeni podpajęczynówkowej oddaje tętnicę oczną, tętnicę łączącą tylną i naczyniówkową przednią i dzieli się na dwie gałęzie końcowe: tętnicę przednią i środkową mózgu.

Tętnica łącząca tylna

Zespala tętnicę szyjną wewnętrzną z tętnicą tylną mózgu. Gałęziami środkowymi – tętnicami guzowo-wzgórzowymi – zaopatruje pasmo wzrokowe, guz popielaty oraz częściowo wzgórze.

Tętnica naczyniówkowa przednia

Zaopatruje hak i część ciała migdałowatego i oddaje gałęzie:

• naczyniówkowe do splotu naczyniówkowego komory bocznej
• środkowe do jądra soczewkowatego, tylnej odnogi torebki wewnętrznej, ogona jądra ogoniastego (tzw. tętnice prążkowiowo-torebkowe)
• do międzymózgowia i śródmózgowia, unaczyniające podwzgórze, ciała kolankowate boczne, pasmo wzrokowe i konar mózgu.

Tętnica środkowa mózgu