Wstęp

Rodzinna dysautonomia (zespół Rileya-Daya) jest bardzo rzadką chorobą dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Występuje niemal wyłącznie wśród Żydów aszkenazyjskich z Europy Wschodniej. Ujawnia się z reguły niedługo po urodzeniu i postępuje.

W przebiegu rodzinnej dysautonomii dochodzi do rozległego uszkodzenia układu autonomicznego, a także innych części układu nerwowego. Dominują zaburzenia wegetatywne, głównie ze strony układów:

• krążenia
• pokarmowego
• wydzielniczego.
  
  

Pozostałe objawy to:

• zaburzenia czucia powierzchniowego
• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
• powikłania ze strony innych narządów:
  • nerek
  • płuc.
    
    

Charakterystyczne są występujące napadowo tzw. przełomy dysautonomiczne.

Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie typowego obrazu klinicznego oraz wyników badań genetycznych. Choroba jest nieuleczalna, lecz dzięki coraz większym możliwościom diagnostycznym i stosowaniu odpowiedniego leczenia objawowego coraz więcej dotkniętych nią osób osiąga dorosłość.

Definicja

Rodzinna dysautonomia (FD – familial dysautonomia), pierwotnie nazywana zespołem Rileya-Daya, to bardzo rzadka choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. W jej przebiegu dominują objawy rozległego uszkodzenia autonomicznego, ale zaburzenia dotyczą też innych części układu nerwowego.

Po raz pierwszy opisali ją Conrad Milton Riley i Richard Lawrence Day w 1949 r.

Obecnie zaliczana jest do grupy dziedzicznych neuropatii czuciowych i autonomicznych (HSAN – hereditary sensory and autonomic neuropathies) i stanowi typ 3 HSAN.

Epidemiologia

Rodzinna dysautonomia występuje niemal wyłącznie wśród Żydów aszkenazyjskich z Europy Wschodniej. W tej grupie etnicznej jest rozpoznawana u jednego na 3700 żywo urodzonych dzieci. Częstość nosicielstwa choroby wśród Żydów aszkenazyjskich wynosi 1/30 osób, podczas gdy w populacji ogólnej 1/3000 osób. Dotychczas opisano ponad 650 osób dotkniętych rodzinną dysautonomią, wśród których niemal wszyscy byli potomkami Żydów aszkenazyjskich.

Etiologia

Rodzinna dysautonomia jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Przyczyną jej rozwoju jest gen odkryty w 1993 r. zlokalizowany na ramieniu długim chromosomu 9 (9q31), sklonowany w 2001 r. Gen ten, nazwany IKBKAP, koduje białko składające się z 1332 aminokwasów, Elp 1 (elongator complex protein 1), dawniej zwane białkiem związanym z kompleksem kinazy I kappa B (IKAP – I kappa B kinase complex-associated protein). Najczęściej spotykaną mutacją, odpowiedzialną za defekt tego genu u ponad 99% chorych, jest mutacja punktowa w intronie 10 (T >C). Powoduje ona kolejno: